Το σύνδρομο Άσπεργκερ, που είναι επίσης γνωστό ως διαταραχή Άσπεργκερ ή απλά Άσπεργκερ, είναι μια διαταραχή του φάσματος του αυτισμού που χαρακτηρίζεται από σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και στη λεκτική επικοινωνία, ενώ παράλληλα εκδηλώνεται με περιορισμένες και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και ενδιαφέροντα. Διαφέρει από τις άλλες διαταραχές του φάσματος του αυτισμού λόγω της σχετικής διατήρησης της γλωσσικής και γνωστικής ανάπτυξης. Η φυσική αδεξιότητα και η άτυπη χρήση της γλώσσας αναφέρονται συχνά ως συμπτώματα, όμως δεν απαιτούνται για τη διάγνωση του συνδρόμου.
Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον Αυστριακό παιδίατρο Χανς Άσπεργκερ, ο οποίος στην πρακτική του το 1944 μελέτησε και περιέγραψε παιδιά με μειωμένες ικανότητες ενσυναίσθησης και λεκτικής επικοινωνίας με τους συνομηλίκους τους, τα οποία παράλληλα ήταν σωματικά αδέξια. Η σύγχρονη αντίληψη για το σύνδρομο Άσπεργκερ διαμορφώθηκε το 1981 και πέρασε από μια περίοδο εκλαΐκευσης για να τυποποιηθεί ως διάγνωση στις αρχές του 1990. Το σύνδρομο αναγνωρίστηκε επίσημα από τους ειδικούς μόλις το 1994, όταν προστέθηκε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (DSM IV).
Χαρακτηριστικά
Χαρακτηρίζεται από ελλείψεις και δυσλειτουργίες σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης και επηρεάζει το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο, την ικανότητα του να κατανοεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων καθώς και την ικανότητά του να αλληλεπιδρά και να επικοινωνεί με άλλα άτομα. Χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι επίσης η εμφάνιση στερεότυπης συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Τα άτομα με Asperger έχουν συνήθως μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη. Επίσης, τα άτομα με Asperger δεν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις ή αποκλίσεις στην απόκτηση της γλώσσας (γραμματική, σύνταξη κτλ.) όπως συμβαίνει συχνά με τα αυτιστικά άτομα. Εντούτοις, πιο λεπτές πτυχές της κοινωνικής επικοινωνίας ( π.χ. το τυπικό δούναι και λαβείν σε μια συνομιλία ) είναι πιθανό να επηρεαστούν.
Άλλα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την εμμονή σε συγκεκριμένες ρουτίνες, την ύπαρξη περιορισμένων ενδιαφερόντων με τα οποία το άτομο μπορεί να ασχολείται σχολαστικά και επαναλαμβανόμενα, αισθητηριακές δυσκολίες, κινητική αδεξιότητα καθώς και ιδιαιτερότητα στον τρόπο σκέψης. Ο βαθμός στον οποίο εκδηλώνονται αυτά τα χαρακτηριστικά διαφέρει από άτομο σε άτομο, καθιστώντας τη διαταραχή από πολύ ελαφριάς ως βαριάς μορφής.
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου ενδέχεται να επηρεάσουν την κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του πάσχοντα, καθώς και τον συναισθηματικό του κόσμο καθώς αυτός θα αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητά του. Ωστόσο, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και κάποια άτομα ενδέχεται να επηρεαστούν πολύ λιγότερο από άλλα. Με την κατάλληλη υποστήριξη, όλα τα άτομα με συνδρόμου Asperger είναι ικανά να ζήσουν μια πιο λειτουργική, ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη ζωή.
Συνήθεις ενδείξεις και συμπτώματα
– Ομιλία που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ρυθμού, παράξενη τονικότητα ή μονοτονία
– Αδυναμία προσαρμογής της έντασης της φωνής ανάλογα με τις συνθήκες (π.χ. το άτομο μιλά δυνατά στο σινεμά)
– Τάση απομόνωσης λόγω της έλλειψης επικοινωνιακών δεξιοτήτων ή της έλλειψης ενδιαφέροντος
– Εμμονή με ένα συγκεκριμένο θέμα και ακατάπαυστη ομιλία περί αυτού, παρουσιάζοντας δεδομένα και στατιστικά, χωρίς αρχή, μέση και συμπέρασμα
– Ελλιπής ανάπτυξη κινητικών ικανοτήτων, κακός κινητικός συντονισμός, αδέξιες κινήσεις
Συχνά, άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν πολλές από τις παρακάτω συμπεριφορές.
Λεξιλόγιο:
-Καθαρή ομιλία πριν από την ηλικία των τεσσάρων ετών. H γραμματική και το λεξιλόγιό είναι συνήθως πολύ καλά.
-Μερικές φορές η ομιλία είναι επιτηδευμένη και επαναληπτική.
-Η φωνή τείνει να είναι επίπεδη και δίχως συναίσθημα.
-Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό τους.
Δυσκολία στην αμοιβαία κοινωνική αλληλεπίδραση:
Τα άτομα με Asperger πολύ συχνά αδυνατούν να αλληλεπιδράσουν επιτυχώς με τους γύρω τους.
Άλλα άτομα δεν το επιθυμούν, ενώ άλλα δεν γνωρίζουν τον τρόπο.
Αναλυτικότερα, δυσκολεύονται να καταλάβουν το πώς λειτουργεί η κοινωνική αλληλεπίδραση.
Τα άτομα αυτά, δεν κατανοούν τις λεκτικές και μη λεκτικές νύξεις που χρησιμοποιούνται για την περαιτέρω κατανόηση μιας τυπικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης (όπως στάση σώματος ή “γκριμάτσες” , σύνθετα ανέκδοτα, μεταφορικός λόγος, ειδικές εκφράσεις της γλώσσας)
Ενδιαφέροντα:
-Γενικά, τα παιδιά με σύνδρομο Asperger θα έχουν λίγα ενδιαφέροντα,αλλά αυτά θα κυριαρχήσουν .
-Θα θέλουν να μάθουν τα πάντα γύρω από αυτά και οι συζητήσεις τους με τους άλλους συνήθως θα μονοπωλούν για αυτά τα ενδιαφέροντα.
-Η ανάγκη για τη δομή και τη ρουτίνα είναι πρωτευούσης σημασίας.
-Ένα άτομο με Asperger, μπορεί να ζει με δικούς του, μη συχνά συμβατούς με την υπόλοιπη κοινωνία, κανόνες.
Γνωστική λειτουργία:
-Εμμονή με περίπλοκα θέματα, όπως σχέδια, τον καιρό, μουσική, ιστορία, κ.τ.λ.
-Συνήθως περιγράφονται ως εκκεντρικοί.
-Το I.Q. (δείκτης νοημοσύνης) των ατόμων με Σύνδρομο Άσπεργκερ συνήθως καλύπτει όλα τα επίπεδα, αλλά πολλά από αυτά τα άτομα είναι πάνω από το κανονικό επίπεδο στις λεκτικές ικανότητες και κάτω από το κανονικό επίπεδο στις πρακτικές ικανότητες.
-Πολλά από αυτά τα άτομα έχουν δυσλεξία, προβλήματα γραφής και δυσκολία με τα μαθηματικά
-Έλλειψη κοινής λογικής
-Συγκεκριμένη σκέψη (αντίθετα με αφηρημένη σκέψη).
-Εμφανίζουν σχετικά καλή ικανότητα απομνημόνευσης γεγονότων και ημερομηνιών
-Παρουσιάζουν όμως δυσκολίες στην κατανόηση αφηρημένων εννοιών, με αποτέλεσμα ορισμένα μαθήματα- όπως για παράδειγμα τα μαθηματικά ( στον τομέα της μαθηματικής σκέψης και ανάλυσης) , η ιστορία και η λογοτεχνία -να τους φαίνονται δυσνόητα.
-Επίσης, παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο να κάνουν υποθέσεις.
-Δεν αναπτύσσουν εύκολα κριτική σκέψη.
-Γενικότερα παρουσιάζουν έναν «δύσκαμπτο» τρόπο σκέψης.
Αισθητηριακές ευαισθησίες:
-Πολλά παιδιά με Asperger έχουν αισθητηριακά ζητήματα, σε μία ή όλες τις αισθήσεις.
Ο βαθμός δυσκολίας διαφέρει από άτομο σε άτομο.
-Αρκετά συχνά, το παιδί θα αντιληφθεί κοινές αισθήσεις ως αρκετά έντονες.
Για παράδειγμα, μπορεί να εμφανίσει ασυνήθιστες ευαισθησίες σε διάφορα αισθητηριακά ερεθίσματα,όπως να ενοχληθεί από ένα φως που κανένας άλλος δεν έχει προσέξει, να καλύψει τα αυτιά του γιατί το ενοχλούν διάφοροι ήχοι που δεν ενοχλούν άλλους και να προτιμά να φορά ρούχα από ένα μόνο συγκεκριμένο υλικό.
Συμπεριφορά:
-Οι κινήσεις είναι συνήθως αδέξιες και άχαρες.
-Περίεργες μορφές αυτό-διεγερτικής συμπεριφοράς.
-Τα αισθητηριακά προβλήματα δεν μοιάζουν να είναι τόσο έντονα όσο σε άλλες μορφές αυτισμού.
-Έχουν κοινωνική αντίληψη, αλλά εκδηλώνουν ακατάλληλη παλινδρομική αλληλεπίδραση.
Παράγοντες εμφάνισης του συνδρόμου
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, το σύνδρομο Asperger επηρεάζει άτομα κάθε εθνικότητας, γεωγραφικής περιοχής, κοινωνικής τάξης, οικονομικής κατάστασης και θρησκεύματος. Οι άντρες φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό απ’ ότι οι γυναίκες, ενώ ο λόγος παραμένει αδιευκρίνιστος.
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου Asperger συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο έρευνας. Κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι ένας συνδυασμός παραγόντων, τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών, μπορεί να ευθύνεται για τις αλλαγές στη νευροβιολογική εξέλιξη του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εμφάνιση του συνδρόμου. Η κληρονομικότητα φαίνεται να εμπλέκεται κατά κάποιο τρόπο, γεγονός που υποστηρίζεται από την παρατήρηση ότι το σύνδρομο εμφανίζεται πιο συχνά σε συγγενικά άτομα. Περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορούν να δράσουν μεμονωμένα ή από κοινού τροποποιώντας ή αυξάνοντας την επίδραση της γενετικής προδιάθεσης περιλαμβάνουν τοξικά ανοίγματα, τερατογόνα, προβλήματα με την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, και προγεννητικές λοιμώξεις. Το σίγουρο είναι ότι το σύνδρομο δεν οφείλεται στην ανατροφή του ατόμου ή τις κοινωνικές του εμπειρίες.
Διάγνωση και θεραπευτικές προσεγγίσεις του συνδρόμου Asperger (Άσπεργκερ)
Τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν ανάγκη από ένα ήρεμο και κυρίως προβλέψιμο περιβάλλον. Ένα ημερήσιο χρονοδιάγραμμα και μία ρουτίνα, είναι κάτι πολύ χρήσιμο, καθώς δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας και τους μειώνει το άγχος. Επίσης σημαντική στους ενήλικες με αυτό το σύνδρομο, θεωρείται η γνώση του τι τους συμβαίνει, κάτι το οποίο λειτουργεί ως λιθαράκι στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης τους.
Θετικές πτυχές του συνδρόμου Άσπεργκερ
Δεν είναι λίγοι οι εμπειρογνώμονες του τομέα που δίνουν έμφαση στα ιδιαίτερα «δώρα» και τις θετικές πτυχές του συνδρόμου Asperger και εκτιμούν ότι αντιπροσωπεύουν ένα διαφορετικό, αλλά όχι απαραίτητα ελαττωματικό, τρόπο σκέψης. Στο βιβλίο τους «Ο οδηγός ενός γονέα για το σύνδρομο Asperger και Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμό», οι Ozonoff, Dawson, και McPartland δηλώνουν ότι η κατευθυντήρια αρχή είναι το να μάθει ο γονιός να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες του παιδιού του, και να διοχετεύει τις δυνάμεις του. Επισημαίνουν ότι πολλά άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν αξιοσημείωτες ικανότητες και χαρακτηριστικά τα οποία έχουν περιγραφεί ως ευεργετικά σε πολλά επαγγέλματα, όπως:
-Αυξημένη ικανότητα να επικεντρώνονται σε λεπτομέρειες
-Ικανότητα να εργάζονται ανεξάρτητα
-Ικανότητα να εργάζονται με επιμονή και συγκέντρωση
-Μνήμη – ειδικά μνήμη παπαγαλίας
-Ανώτερες ακαδημαϊκές δεξιότητες
-Οπτική σκέψη
-Αναγνώριση της τάξης και τήρηση κανόνων
-Έχουν πάθος και πίστη
-Έχουν ένα πρωτότυπο τρόπο σκέψης
Η καταξιωμένη επιστήμονας, συγγραφέας, καθηγήτρια και ακτιβίστρια του αυτισμού Δρ. Temple Grandin, η οποία πάσχει από διαταραχή Asperger πιστεύει ότι η κατάστασή της έχει αποτελέσει πλεονέκτημα στην επαγγελματική ζωή της.
Είναι γεγονός ότι τίποτα δεν είναι μόνο αρνητικό, και τα «συμπτώματα» του συνδρόμου μπορούν να θεωρηθούν ως δυνάμεις και να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν το παιδί να είναι επιτυχής στη ζωή του. Επίσης, συχνά οι μοναδικές συμπεριφορές ενός παιδιού με Asperger μπορούν να διοχετευθούν σε πλεονεκτήματα με την κατάλληλη υποστήριξη, λίγη δημιουργικότητα, και αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τα πράγματα.
