Η πρόσφατη υποχώρηση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, από την προθεσμία που ο ίδιος είχε θέσει για την επίτευξη μιας ειρηνευτικής συμφωνίας στην Ουκρανία μέχρι την Ημέρα των Ευχαριστιών αποτελεί μια ανησυχητική ένδειξη: η πολυσυζητημένη «ειρηνευτική πρωτοβουλία» της Ουάσιγκτον δύσκολα θα καταλήξει σε κάποια ουσιαστική συμφωνία στο άμεσο μέλλον.
Η επικείμενη συνάντηση του ειδικού απεσταλμένου του, Στιβ Γουίτκοφ, στη Μόσχα δεν φαίνεται ικανή να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε Κίεβο και Κρεμλίνο, ένα χάσμα που παραμένει βαθύ, δομικό και ιστορικά διαμορφωμένο από στρατηγικές εμμονές, θυσίες και αίμα.
Η βασική απαίτηση της Ρωσίας - ο πλήρης έλεγχος της ανατολικής περιοχής του Ντόνετσκ - συνεχίζει να αποτελεί το μεγαλύτερο «αγκάθι».
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν έχει λόγο να υποχωρήσει από μια θέση που ενισχύει τόσο τη στρατηγική του επιρροή, όσο και την εσωτερική του εικόνα.
Η πιο πρόσφατη αμερικανική πρόταση, που σύμφωνα με διαρροές αποσύρει αυτή την κρίσιμη παραχώρηση από το προηγούμενο σχέδιο, έχει ήδη απορριφθεί από το Κίεβο και τους Ευρωπαίους συμμάχους του ως μη ρεαλιστική όχι μόνο πολιτικά, αλλά και στρατιωτικά.
Το αδιέξοδο των δύο παράλληλων διαπραγματεύσεων
Η Ουάσιγκτον επιχειρεί εδώ και μήνες να διαμορφώσει δύο ξεχωριστές διαπραγματευτικές οδούς: μία με την Ουκρανία και μία με τη Ρωσία, με την ελπίδα ότι οι δύο πλευρές θα συναντηθούν κάπου στη μέση.
Αυτή η στρατηγική δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι η πρόοδος είναι κοντά. Εξάλλου, οι διαρροές, οι δηλώσεις και οι «συμβιβαστικές» προτάσεις δίνουν αυτή την εντύπωση.
Στην πράξη, όμως, οι δύο πλευρές παραμένουν τόσο απομακρυσμένες ώστε κανένα έγγραφο, καμία διαμεσολάβηση και καμία πίεση δεν φαίνεται ικανή να μεταμορφώσει τις θεμελιώδεις τους θέσεις.
Η ιστορία των προηγούμενων συμφωνιών, από τα δύο πακέτα του Μινσκ έως τα πολυάριθμα άτυπα διπλωματικά ανοίγματα, αποδεικνύει πόσο εύθραυστες και συχνά κενές περιεχομένου μπορεί να αποδειχθούν τέτοιες διακηρύξεις.
Πολλά στοιχεία των προτεινόμενων συμφωνιών έχουν πάντοτε θεωρητικό χαρακτήρα: εγγυήσεις ασφαλείας, σχέδια μελλοντικής ανοικοδόμησης, πιθανές μορφές ουδετερότητας, ή ακόμη και όρια στρατιωτικής ισχύος.
Είναι γνωστό ότι τέτοια σημεία μπορούν είτε να αλλάξουν ριζικά είτε να εξαφανιστούν εντελώς μέσα στους πρώτους μήνες εφαρμογής οποιασδήποτε συμφωνίας.
Το ουκρανικό δίλημμα: στρατηγική ανάγκη ή πολιτική αυτοχειρία;
Η Ουκρανία γνωρίζει ότι οποιαδήποτε συμφωνία που θα την αναγκάσει να αποδεχτεί απώλεια εδαφών συνεπάγεται μακροπρόθεσμο στρατηγικό κίνδυνο. Το Ντόνετσκ δεν είναι απλώς έδαφος: είναι ένας κρίσιμος βιομηχανικός και ενεργειακός πυλώνας, καθώς και βασικό σύμβολο της ουκρανικής κυριαρχίας.
Η απώλειά του θα αποδυναμώσει την πολιτική θέση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, θα διαβρώσει το ηθικό της κοινωνίας και θα προσφέρει στη Μόσχα μια στρατιωτική και συμβολική νίκη την οποία θα μπορεί να αξιοποιήσει για χρόνια.
Πέρα από αυτά, η Ουκρανία γνωρίζει ότι καμία συμφωνία δεν έχει νόημα αν δεν μπορεί να διασφαλιστεί η τήρησή της.
Το προηγούμενο της Ρωσίας, από την προσάρτηση της Κριμαίας μέχρι την παραβίαση των συμφωνιών του Μινσκ, καθιστά τη Μόσχα έναν εξαιρετικά αναξιόπιστο συνομιλητή. Το δίλημμα Ζελένσκι είναι, λοιπόν, σπαρακτικά απλό:
καλύτερη μια κακή συμφωνία που τερματίζει τις εχθροπραξίες τώρα ή καμία συμφωνία που επιτρέπει στον πόλεμο να συνεχιστεί αλλά διαφυλάσσει την κυριαρχία της χώρας;
Η Ουκρανία υπό στρατιωτική, πολιτική και οικονομική πίεση
Την ίδια στιγμή, μια σειρά κρίσεων κυκλώνει το Κίεβο. Στο εσωτερικό, επανεμφανίστηκε σκάνδαλο διαφθοράς όταν ερευνητές πραγματοποίησαν έφοδο στο σπίτι του Αντρέι Γερμάκ, μέχρι πρότινος επικεφαλής του προεδρικού γραφείου και βασικού διαπραγματευτή, ο οποίος παραιτήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής (28/11).
Το περιστατικό αυτό πλήττει το κύρος του προέδρου και υπονομεύει την εικόνα της Ουκρανίας ως αξιόπιστου εταίρου.
Στο στρατιωτικό επίπεδο, η χώρα αντιμετωπίζει μια βαθιά κρίση ανθρώπινου δυναμικού. Μεγάλος αριθμός έμπειρων στρατιωτών έχει εξαντληθεί μετά από σχεδόν τρία χρόνια πολέμου μεγάλης κλίμακας, ενώ οι εθελοντές σπανίζουν. Η στρατολόγηση έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολη, κοινωνικά και πολιτικά.
Παράλληλα, στο μέτωπο καταγράφονται τρεις σοβαρές πιέσεις:
ταχεία προέλαση της Ρωσίας στη Ζαπορίζια,
σταδιακή αλλά σταθερή πίεση στο Ποκρόβσκ,
και νέα επιθετικότητα γύρω από το Κουπιάνσκ, στον βορρά.
Η ουκρανική άμυνα μοιάζει κατακερματισμένη, αδύναμη να αντιμετωπίσει ταυτόχρονες απειλές. Η πιθανότητα ρωσικών επιχειρήσεων προς το Κραματόρσκ — το οποίο έχει ήδη μετατραπεί σε στόχο επιθέσεων από drone μικρής εμβέλειας — αυξάνεται όσο οι ρωσικές δυνάμεις πλησιάζουν.
Την ίδια ώρα, η παραίτηση Γερμάκ άνοιξε το δρόμο για ανασχηματισμό στην κυβέρνηση του Κιέβου.
Ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι ο Γερμάκ υπέβαλε την παραίτησή του σε βίντεο που κοινοποιήθηκε στο Telegram. Μαζί με αυτό, ανέφερε τα εξής: «Η Ρωσία θέλει πραγματικά η Ουκρανία να κάνει λάθη. Δεν θα υπάρξουν λάθη από μέρους μας».
Οι Ευρωπαίοι και η κόπωση της Δύσης
Η Ευρώπη εξακολουθεί να δηλώνει τη βούλησή της να στηρίξει την Ουκρανία οικονομικά και στρατιωτικά, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη.
Η χρηματοδότηση για το επόμενο έτος παραμένει αβέβαιη, καθώς πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν εσωτερικές πολιτικές πιέσεις, εκλογικές αναμετρήσεις και αυξανόμενη κοινωνική κόπωση ως προς τον πόλεμο.
Η ιδέα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ — άλλοτε θεμέλιο του ουκρανικού στρατηγικού οράματος — φαίνεται τώρα λιγότερο πιθανή, λιγότερο επείγουσα και ίσως πρακτικά μη εφαρμόσιμη όσο η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο.
Η πολυετής ανοικοδόμηση που θα απαιτηθεί μετά τον πόλεμο θα περιορίσει τις στρατιωτικές δυνατότητες του Κιέβου, ενώ θα δημιουργήσει νέες κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις.
Η ρωσική πολεμική μηχανή και το φάσμα της κατάρρευσης
Στη Μόσχα, το Κρεμλίνο επιδιώκει να δείξει ότι διαθέτει απεριόριστους πόρους και χρόνο. Ωστόσο, όσο και αν το ρωσικό καθεστώς φαίνεται σταθερό, η εσωτερική κατάσταση είναι πολύ πιο ασαφής.
Η εξέγερση της Wagner το 2023 απέδειξε ότι η Ρωσία, παρά την εικόνα της εσωτερικής συνοχής, μπορεί να συγκλονιστεί ξαφνικά από γεγονότα που κανείς δεν προέβλεψε.
Η σιωπηρή ελπίδα της Ουκρανίας και πολλών δυτικών αναλυτών είναι ότι η Ρωσία ίσως φτάσει κάποια στιγμή σε σημείο υπερβολικής στρατιωτικής και οικονομικής εξάντλησης.
Όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν ή πότε θα συμβεί κάτι τέτοιο· η ρωσική κοινωνία είναι κλειστή, η κρατική καταστολή ισχυρή και η πολεμική οικονομία έχει προσαρμοστεί σε πρωτοφανή επίπεδα κεντρικού ελέγχου.
Το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ και η πολιτική δυναμική στις ΗΠΑ
Η εμφάνιση του ειρηνευτικού σχεδίου των 28 σημείων του Τραμπ άλλαξε δραματικά το πλαίσιο των συζητήσεων. Για πρώτη φορά, μια επίσημη αμερικανική πρόταση περιλάμβανε την ιδέα ουκρανικής παραχώρησης εδαφών ως προϋπόθεση για την ειρήνη.
Η πρόταση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, όχι μόνο στο Κίεβο, αλλά και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που βλέπουν μια τέτοια παραχώρηση ως επικίνδυνο προηγούμενο για την ασφάλεια όλης της ηπείρου.
Αν και η ευρωπαϊκή αντιπρόταση δεν περιλαμβάνει την παραχώρηση εδαφών, αυτό δεν σημαίνει πως η Μόσχα θα αποδεχτεί κάτι λιγότερο από τις μαξιμαλιστικές της απαιτήσεις.
Εξάλλου ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες λαμβάνουν υπόψη τη θέση της Ρωσίας, αλλά ότι ορισμένα πράγματα πρέπει ακόμη να συζητηθούν.
Ωστόσο ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε ότι οι εχθροπραξίες στην Ουκρανία θα σταματήσουν, όταν ο ουκρανικός στρατός αποχωρήσει από τα εδάφη που κατέχει τώρα στο Ντονμπάς.
«Όταν αποχωρήσουν τα στρατεύματα της Ουκρανίας από τα εδάφη που κατέχουν, τότε θα σταματήσουν και οι εχθροπραξίες. Δεν αποχωρήσουν, θα το πετύχουμε αυτό με τα ένοπλα μέσα», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος.
Σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο αυτή τη στιγμή «σε όλες τις κατευθύνσεις διατηρείται μια θετική δυναμική».
«Πολύ περισσότερο που οι ρυθμοί προώθησης των στρατευμάτων μας προς όλες αυτές τις κατευθύνσεις αυξάνονται» τόνισε. « Από μήνα σε μήνα ο αριθμός των ανακτώμενων, θα λέγαμε, από τα στρατεύματα μας εδαφών σε όλες τις βασικές κατευθύνσεις αυξάνεται».
Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν περικυκλώσει την ουκρανική πόλη Ποκρόφσκ, η οποία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, και ελέγχουν το 70% της, δήλωσε σήμερα ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά ο αρχηγός του ουκρανικού στρατού δήλωσε ότι η Ουκρανία αντιστέκεται σθεναρά και ότι οι μάχες μαίνονται στο κέντρο της πόλης.
Η Μόσχα προσπαθεί να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο του Ποκρόφσκ, το οποίο οι Ρώσοι αποκαλούν με το σοβιετικό του όνομα Κρασνοαρμέισκ, από τα μέσα του 2024, στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να καταλάβει ολόκληρη την ευρύτερη βιομηχανική περιοχή του Ντονμπάς.
Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου στο Κιργιστάν, ο Πούτιν δήλωσε ότι οι ουκρανικές δυνάμεις στο Ποκρόφσκ και τη γειτονική πόλη Μίρνοχραντ, την οποία οι Ρώσοι αποκαλούν Ντιμιτρόφ, αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα και ότι η Ουκρανία ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με κατάρρευση της πρώτης γραμμής της σε ορισμένα σημεία.
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας είχε ανακοινώσει νωρίτερα σήμερα ότι οι μονάδες εφόδου του προελαύνουν στο κεντρικό και το βόρειο Ποκρόφσκ και ότι οι δυνάμεις του έχουν προχωρήσει ανατολικά, δυτικά και νότια του Μίρνοχραντ.
Ο Γουίτκοφ αναμένεται να ακούσει ξανά στη Μόσχα ότι ο Πούτιν δεν πρόκειται να υποχωρήσει. Και έτσι, ο κύκλος των αποτυχημένων προσπαθειών και των νέων προθεσμιών κινδυνεύει να επαναληφθεί από την αρχή.
Το μεγάλο ερώτημα
Το πραγματικό δίλημμα του Ζελένσκι δεν είναι πλέον απλώς στρατιωτικό ή διπλωματικό. Είναι υπαρξιακό.
Η Ουκρανία δεν έχει την πολυτέλεια που έχει η Ρωσία: δεν μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο όταν «βαρεθεί» ούτε να εγκαταλείψει τις προσπάθειες υπεράσπισης της κυριαρχίας της.
Την ίδια στιγμή, η πίεση για μια συμφωνία — έστω και επώδυνη — αυξάνεται μέρα με τη μέρα, καθώς οι πόροι εξαντλούνται και οι απώλειες μεγαλώνουν.
Αν ο Ζελένσκι δεχτεί μια κακή συμφωνία, θα κατηγορηθεί ότι παρέδωσε την εθνική αξιοπρέπεια και τα συμφέροντα της χώρας. Αν την αρνηθεί, τότε ο πόλεμος θα συνεχιστεί, με ανυπολόγιστο κόστος για τον ουκρανικό λαό.
Και στις δύο περιπτώσεις, η απόφαση θα καθορίσει όχι μόνο τη δική του πολιτική μοίρα, αλλά και το μέλλον της Ευρώπης.
Ο επόμενος μήνας, με τις διαπραγματεύσεις στη Μόσχα και τις νέες πιέσεις από την Ουάσιγκτον, ίσως αποδειχθεί καθοριστικός. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το δίλημμα παραμένει τραγικά αμείλικτο: μια κακή συμφωνία ή καμία συμφωνία;
Και η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα σηματοδοτήσει το επόμενο, κρίσιμο κεφάλαιο για την Ουκρανία και τον κόσμο.
Πηγή: Cnn
