Ελισάβετ Γεωργίου
Η νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης, μετά την ad hoc επίσκεψή της στην Κύπρο τον Απρίλιο 2025, φέρνει στο προσκήνιο σοκαριστικές διαπιστώσεις για τις συνθήκες κράτησης σε τέσσερις βασικούς χώρους τις Κεντρικές Φυλακές, αστυνομικά κρατητήρια, το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα και τον χώρο κράτησης στο Αεροδρόμιο Λάρνακας. Παρά τις μεμονωμένες βελτιώσεις, η εικόνα φαίνεται μέσα από τα συμπεράσματα της έκθεσης να παραμένει προβληματική, με πολλές από τις παθογένειες να είναι διαχρονικές.
Κεντρικές Φυλακές– Υπερπληθυσμός, βία και εξευτελιστικές πρακτικές
Στις Κεντρικές Φυλακές, η CPT καταγράφει ανησυχητικά υψηλά επίπεδα βίας μεταξύ κρατουμένων. Η χρόνια υποστελέχωση έχει αφήσει πτέρυγες «ανεξέλεγκτες», επιτρέποντας σε ομάδες κρατουμένων να επιβάλλουν δικούς τους άτυπους κανόνες. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να ενισχύσουν άμεσα το προσωπικό και να επαναφέρουν αποτελεσματική εποπτεία.
Η κατάσταση στους χώρους κράτησης περιγράφεται ως ιδιαίτερα προβληματική. Σε κελιά μικρότερα των έξι τετραγωνικών μέτρων διαμένουν έως και τέσσερα άτομα, με αρκετούς να κοιμούνται στο πάτωμα. Σε πολλές πτέρυγες δεν υπάρχουν τουαλέτες εντός κελιών, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να χρησιμοποιούν μπουκάλια τη νύχτα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σακούλες - πρακτική που η CPT χαρακτηρίζει ως εξευτελιστική.
Σχολιάζοντας τα ευρήματα της έκθεσης στην ιστοσελίδα μας, ο νομικός Ευστάθιος Ευσταθίου δηλώνει ότι «τα προβλήματα των φυλακών δεν είναι τυχαία ούτε μεμονωμένα. Ξεκινούν και καταλήγουν στις ίδιες βασικές αιτίες: τον υπερπληθυσμό και την ευκολία με την οποία τα δικαστήριά μας στέλνουν ανθρώπους στη φυλακή».
Όσο αφορά τον υπερπληθυσμό στις Κεντρικές Φυλακές, ο ίδιος τονίζει ότι δημιουργήθηκαν για να φιλοξενήσουν συγκεκριμένο αριθμό κρατουμένων και σήμερα λειτουργούν με υπερδιπλάσιο πληθυσμό. Σύμφωνα με τον ίδιο, «αυτό έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα τον ελλιπή έλεγχο, τον συνωστισμό, την έλλειψη βασικών κανόνων υγιεινής και την έξαρση φαινομένων βίας. Όταν ένα σωφρονιστικό σύστημα λειτουργεί μονίμως στα όριά του και πέρα από αυτά, τότε δεν μπορεί ούτε να προστατεύσει την ασφάλεια ούτε να διασφαλίσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και αυτό πλήττει όχι μόνο τους κρατουμένους, αλλά συνολικά το κράτος δικαίου».
Κρατητήρια ανηλίκων - «Τα παιδιά κρυώνουν, πεινάνε και πλήττουν»
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η κράτηση ανηλίκων σε ακατάλληλες και ανθυγιεινές συνθήκες. Παιδιά κοιμούνται στο πάτωμα, σε μουχλιασμένα κελιά, χωρίς πρόσβαση σε εκπαίδευση ή δραστηριότητες, ενώ δηλώνουν ότι κρυώνουν και πεινούν. Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι φυλακές δεν αποτελούν κατάλληλο χώρο για ανήλικους και ζητά την άμεση απομάκρυνσή τους. Παράλληλα, η υγειονομική περίθαλψη κρίνεται ανεπαρκής, με την CPT να ζητά ενίσχυση των υπηρεσιών, εφαρμογή πλήρους ιατρικής εμπιστευτικότητας και υιοθέτηση ολοκληρωμένης πολιτικής πρόληψης αυτοκτονιών και αντιμετώπισης της ουσιοεξάρτησης.
Αστυνομικά κρατητήρια – Μήνες κράτησης σε χώρους ολιγοήμερης παραμονής
Στα αστυνομικά κρατητήρια, η CPT σημειώνει ότι παρότι οι περισσότεροι κρατούμενοι δηλώνουν ότι αντιμετωπίστηκαν σωστά από την Αστυνομία, συνεχίζονται οι υπερβολικά μακρές περίοδοι κράτησης σε εγκαταστάσεις που σχεδιάστηκαν για λίγες μόνο ημέρες. Καταγράφονται και μεμονωμένες καταγγελίες για λεκτική ή σωματική κακομεταχείριση, με την Επιτροπή να ζητά ενίσχυση της πολιτικής μηδενικής ανοχής σε τέτοια περιστατικά και άμεση αποσυμφόρηση των κρατητηρίων.
Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα – Βελτίωση συνθηκών αλλά συνεχείς καθυστερήσεις για ανήλικους και ευάλωτες ομάδες
Στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα η εικόνα παρουσιάζεται βελτιωμένη σε σχέση με το 2023, κυρίως ως προς την καθαριότητα και τη βασική υγιεινή. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί αιτητές ασύλου παραμένουν στο κέντρο για μήνες, συχνά εν αναμονή αποτελεσμάτων σε διαδικασίες όπως οι εξετάσεις ηλικίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στην κατάσταση των ασυνόδευτων ανηλίκων αγοριών, που στεγάζονται σε υπερπληθείς και ανεπαρκείς χώρους.
Η CPT επισημαίνει επίσης την περιορισμένη πρόσβαση σε ψυχολόγους, την έλλειψη οργανωμένων δραστηριοτήτων για ενήλικες και την σχεδόν πλήρη απουσία εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών ευκαιριών για παιδιά. Καλεί δε την Κυπριακή Δημοκρατία να τερματίσει άμεσα την κράτηση ανηλίκων και να βελτιώσει τις διαδικασίες αξιολόγησης ευαλωτότητας.
Χώρος κράτησης στο Αεροδρόμιο Λάρνακας
Στον χώρο κράτησης στο Αεροδρόμιο Λάρνακας, η CPT καταγράφει την ανάγκη για βελτιώσεις στις συνθήκες παραμονής αλλά και στην ενημέρωση των κρατουμένων σχετικά με τα δικαιώματα και τις διαδικασίες που τους αφορούν. Οι καθυστερήσεις και η περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες δημιουργούν επιπλέον πίεση σε άτομα που ήδη βρίσκονται σε ευάλωτη θέση.
Μικρές αλλά υπαρκτές βελτιώσεις
Η έκθεση αναγνωρίζει ότι υπήρξαν θετικές εξελίξεις, όπως η μείωση των καταγγελιών κακομεταχείρισης από προσωπικό στις φυλακές και η αισθητή βελτίωση των συνθηκών στο Πουρνάρα. Στην απάντησή τους, οι κυπριακές αρχές προαναγγέλλουν μέτρα για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού, μεταξύ των οποίων ηλεκτρονική επιτήρηση για υπόδικους, παραπομπή ατόμων με προβλήματα εξάρτησης σε θεραπεία και αλλαγές στη χρήση μικρών κελιών που θα περιοριστούν σε μονοπρόσωπη κράτηση.
Ο νέος Υπουργός Δικαιοσύνης ανέλαβε καθήκοντα μόλις προχθές. Σύμφωνα με δηλώσεις του στο κρατικό κανάλι, βρίσκεται σε διαδικασία εκτενούς ενημέρωσης για τα προβλήματα που επισημαίνει η CPT. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στους άμεσους σχεδιασμούς του περιλαμβάνονται επιτόπιες επισκέψεις σε ευαίσθητες δομές, όπως οι Κεντρικές Φυλακές, προκειμένου να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την κατάσταση και να χαράξει προτεραιότητες.
