Ελισάβετ Γεωργίου
Η φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη συλλογική μνήμη των κατοίκων της ορεινής επαρχίας Λεμεσού που προσπαθούν να μαζέψουν τα κομμάτια τους, να βρουν το σθένος να ξανακτίσουν όλα όσα έχασαν, αλλά και στη συνείδηση ολόκληρου του νησιού. Η γη που έχει καεί φτάνει τα 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους, γεωργικών περιοχών και οικισμών. Πρόκειται για την πιο καταστροφική πυρκαγιά που γνώρισε το νησί σε περίοδο ειρήνης και για τη δεύτερη μεγαλύτερη συνολικά από το 1974.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκικής εισβολής του Ιουλίου - Αυγούστου 1974, καταστράφηκαν επίσης εκτεταμένες εκτάσεις δασών και γεωργικών περιοχών. Εκτιμάται ότι τότε κάηκαν 260 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης κυρίως ως αποτέλεσμα βομβαρδισμών και στρατιωτικών επιχειρήσεων, με τεράστιο περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Σύμφωνα με τις τότε αναφορές περίπου το 17% των δασών της Κύπρου καταστράφηκε. Από αυτά, περίπου 74.000 στρέμματα βρίσκονταν στο νότιο τμήμα και 10.000 στρέμματα στο βόρειο.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την φωτιά στη Μαλιά, οι πυρκαγιές του 1974 ήταν απόρροια στρατιωτικών συγκρούσεων. Η φωτιά της 23ης Ιουλίου 2025, αποτελεί την πιο εκτεταμένη καταστροφή που έχει σημειωθεί στην Κύπρο εν καιρώ ειρήνης καθιστώντας την – ποσοτικά και ποιοτικά τη χειρότερη στην ιστορία του νησιού σε περίοδο ειρήνης.
Οι μεγαλύτερες και πιο καταστροφικές πυρκαγιές του νησιού
Τουρκική Εισβολή - Ιούλιος 1974:
Οι πιο καταστροφικές πυρκαγιές με τις μεγαλύτερες σε έκταση απώλειες καταγράφηκαν τον Ιούλιο του 1974. Αποτέλεσμα των βομβαρδισμών, των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των αεροπορικών βομβαρδισμών. Υπάρχουν ακόμα αναφορές για στοχευμένες ενέργειες με σκοπό την εκκαθάριση των δασικών περιοχών αφού εκεί υπήρχαν καταφύγια. Επηρεάστηκαν δάση στο βόρειο τμήμα του Πενταδάκτυλου, σε Κερύνεια, Λάπηθο, Καραβά και περιοχές στη Μεσαορία.
Πυρκαγιά Βάβλας – Ιούνιος 2000:
Θεωρείται μέχρι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές που είχε να αντιμετωπίσει η Κύπρος, κατέστρεψε 52 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, σχεδόν όσα η μεγάλη φωτιά του Αρακαπά το 2021 (55 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης). Ξεκίνησε 13 Ιουνίου του 2000 στα βουνά ανάμεσα σε Τόχνη και Καλαβασό εξαπλώθηκε όμως γρήγορα σε Βάβλα, Λάγια και Όρα. Τότε είχε αναγνωριστεί ως η μεγαλύτερη πυρκαγιά από το 1974. Οι περιβαλλοντικές συνέπειες ανυπολόγιστες, καταστράφηκαν δάση πεύκων, ελιών, χαρουπιές και θαμνώδη οικοσυστήματα.
Μέσανα, Πάφος – Ιούνιος 2001:
Η φωτιά ξεκίνησε στις 30 Ιουνίου το 2001 κοντά στο χωρίο της Πάφου Μέσανα, έκαψε 20 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής και άγριας βλάστησης με σοβαρές ζημιές και σε καλλιέργειες. Πραγματοποιήθηκαν προληπτικά εκκενώσεις σε τρία χωριά.
Σαϊττάς - Ιούνιος 2007:
Η φωτιά του Σαϊττά κατέκαψε 12 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τμήμα της περιοχής που χάθηκε μέσα στις φλόγες λόγω της οικολογικής του σημασίας είχε προστεθεί για ένταξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, έγινε όμως στάχτη. Αιτία της πυρκαγιάς θεωρήθηκε ένα βραχυκύκλωμα καλωδίων. Καταστράφηκαν περίπου 30 κατοικίες και αγροτικές εγκαταστάσεις αλλά και γεωργικές καλλιέργειες. Πέρασαν περισσότερα από 10 χρόνια για να ξεκινήσει η περιοχή να πρασινίζει ξανά.
Χοιροκοιτία – Ιούνιος 2013
Ξεκίνησε 19 Ιουνίου το 2013, σε τέσσερα μέτωπα και συγκεκριμένα στις περιοχές της Χοιροκοιτίας, Σκαρίνου, Αγίου Θεοδώρου, Τόχνης και Μαρωνίου. Εξαπλώθηκε γρήγορα λόγω των δυνατών ανέμων, καταστράφηκαν 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα άγριας βλάστησης, ελαιώνες, χαρουπιές και πεύκα. Κάηκαν ακόμα αυτοκίνητα, βαριά μηχανήματα και φυλάκιο της Εθνικής Φρουράς. Πραγματοποιήθηκαν εκκενώσεις σε κοντινές από την φωτιά κοινότητες, ενώ προκλήθηκε κυκλοφοριακό χάος. Οι έρευνες αργότερα, έδειξαν ότι η αιτία της φωτιάς ήταν κακόβουλη ενέργεια.
Σολέα και Δάσος Πάφου 2016:
Μεσημέρι 19ης Ιουνίου 2016, ξεσπά πυρκαγιά στην περιοχή Άσσιας – Ευρύχου – Κακοπετριάς μέσα στην κατάφυτη κοιλάδα της Σολέας. Συνταξιούχος έκαιγε ξερόκλαδα στο χωράφι του όταν η φωτιά ξέφυγε από τον έλεγχο του. Έκαψε περίπου 18,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης. Τεράστιες εκτάσεις κρατικού δάσους, καλλιέργειες και πανίδα μέσα σε τέσσερις μέρες αποτελούσαν παρελθόν. Η επιχείρηση κατάσβεσης ήταν μεγάλη, χρειάστηκε η συνδρομή της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Ιταλίας. Οι δασοπυροσβέστες Ανδρέας Σοφοκλέους και ο Μάριος Αριστοτέλους έχασαν τη ζωή σε κατολίσθηση όταν υποχώρησε το έδαφος και το βυτιοφόρο του Τμήματος Δασών στο οποίο επέβαιναν παρασύρθηκε.
Αρακαπάς, Λεμεσός - Ιούλιος 2021:
Θεωρείται μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές στο νησί. Ξέσπασε στις 3 Ιουλίου το 2021 κοντά στον Αρακαπά. Οι ισχυροί άνεμοι που έπνεαν και η ξηρασία που αντιμετώπιζε το νησί αποτέλεσαν μια από τις αιτίες της ραγδαίας εξάπλωσης της. Κατέκαψε 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης. Δάση, γεωργικές καλλιέργειες 50 σπίτια, δεκάδες υποστατικά χάθηκαν με το πέρας της φονικής πυρκαγιάς. Τέσσερις άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί σε αποθήκη. Η φονική πυρκαγιά προκάλεσε έντονη κοινωνική και πολιτική αντίδραση, ενώ ήγειρε σοβαρά ερωτήματα για την ετοιμότητα των αρχών και την ανάγκη για καλύτερη πυροπροστασία και διαχείριση κρίσεων.
Νότια Ορεινή Λεμεσός – Ιούλιος 2025:
Πρόκειται για μια καταστροφή «βιβλικών διαστάσεων», εκκενώθηκαν 16 κοινότητες της ορεινής Λεμεσού μεταξύ των οποίων η Μαλιά, η Βάσα, το Όμοδος και η Λόφου. H φωτιά ξέσπασε το μεσημέρι της Τετάρτης 23 Ιουλίου 2025 κοντά στη Μαλιά και μέσα σε λίγες ώρες επεκτάθηκε. Δύο άνθρωποι βρέθηκαν απανθρακωμένοι μέσα στο αυτοκίνητο τους, στην προσπάθειά τους να διαφύγουν από την περιοχή. Kάηκαν περίπου 124 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Kαταστράφηκαν 43 σπίτια ολοσχερώς και άλλα 30 υπέστησαν σοβαρές ζημιές σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες.
Τι φταίει;
Τα τελευταία 20 χρόνια η Κύπρος δεν έχει περάσει ούτε ένα καλοκαίρι χωρίς σοβαρή πυρκαγιά. Πέρα από τις κλιματικές συνθήκες (ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες, ισχυροί άνεμοι) υπάρχουν και ανθρώπινοι παράγοντες.
- Αμέλεια: Κάψιμο ξερών χόρτων, παράνομες γεωργικές πρακτικές.
- Εμπρησμοί: Προέρχονται σύμφωνα με τους ειδικούς από ψυχικά διαταραγμένα άτομα ή με άτομα που έχουν εκδικητικά ή οικονομικά κίνητρα.
Κρατικές ελλείψεις
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει τέτοια παραδοχή σε κρατικό επίπεδο, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι οι διαχρονικά περιορισμένες δυνάμεις πρόληψης αλλά και αντίδρασης αποτελούν μια σημαντική αιτία για τις φωτιές που ταλανίζουν το νησί κάθε καλοκαίρι. Συγκεκριμένα, η έλλειψη σε σύγχρονα πτητικά μέσα, η δυσκολία στην προσβασιμότητα σε ορισμένες περιοχές υψηλού κινδύνου και η απουσία συστηματικής προληπτικής πολιτικής.
Αναμφίβολα, η πυρκαγιά της Τετάρτης φέρνει ξανά στο προσκήνιο την αδήριτη ανάγκη για εθνική στρατηγική δασοπροστασίας και πολιτικής προστασίας. Χρειάζεται συντονισμένη δράση. Αν δεν ληφθούν αποφασιστικά μέτρα οι καταστροφές θα επαναλαμβάνονται κάθε καλοκαίρι με ανυπολόγιστο κόστος.
