Του Ανδρέα Πενταρά
Μία από τις πλέον καθοριστικές και καταλυτικές προκλήσεις της εποχής μας, αδιαμφησβήτητα, είναι και η Κλιματική Αλλαγή η οποία έχει αναχθεί σε πρόβλημα παγκόσμιας εμβέλειας και που έχει εξελιχθεί σε σοβαρή απειλή για τη ζωή πάνω στον πλανήτη.
Τι είναι, όμως, αυτή η φράση που έχει εισβάλει πλέον στη ζωή μας και στο λεξιλόγιο μας; Με τον όρο, λοιπόν, Κλιματική Αλλαγή ή αλλιώς «υπερθέρμανση του πλανήτη», αναφερόμαστε στο φαινόμενο της αύξησης της θερμοκρασίας και στη διαμόρφωση καιρικών φαινομένων σε ακραία, όπως βροχές, χιόνια, άνεμοι, μεταβολή της στάθμης των ωκεανών. Η Κλιματική Αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Οι πάγοι στους πόλους λιώνουν και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Οι επιπτώσεις για την Ευρώπη είναι πλέον ορατές και συχνές αφού, οι χώρες της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης πλήττονται όλο και πιο συχνά από κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες ενώ η Βόρεια Ευρώπη δέχεται μεγαλύτερες ποσότητες βροχοπτώσεων και οι πλημμύρες έχουν γίνουν σύνηθες φαινόμενο τον χειμώνα. Από την άλλη, η λειψυδρία στις περιοχές της Μεσογείου είναι φαινόμενο που αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. Και ενώ αυτή η παγκόσμια απειλή θα συνεχίσει ακάθεκτη να γίνεται πιο έντονη στις επόμενες δεκαετίες, αυτό που διαπιστώνεται είναι ότι οι πληθυσμοί δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την προσαρμογή σε αυτή την αλλαγή.
Το συνέδριο του Ρίο το 1992, το πρωτόκολλο του Κιότο το 1997 και η Συνθήκη του Παρισίου το 2015, έθεσαν τις βάσεις για να δημιουργηθεί έναν ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο με βάση το οποίο θα αποτρέπεται η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας. Παρόλα αυτά, οι επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην ασφάλεια, οι οποίες είναι ποικίλες, εντοπίζονται τόσο σε εθνικό όσο και παγκόσμιο πλαίσιο. Με άλλα λόγια, η Κλιματική Αλλαγή, δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντικό πρόβλημα αλλά έχει και πολιτικές διαστάσεις καθώς επιφέρει δυσκολίες στις σχέσεις των κρατών και ως εκ τούτου στην εθνική ασφάλεια. Η ειρήνη και η σταθερότητα δοκιμάζονται συνεχώς, κυρίως σε περιοχές που πλήττονται περισσότερο, και τα κράτη καλούνται να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της διασυνοριακής διαχείρισης. Το περιβάλλον ασφάλειας, διαμορφώνεται συνεχώς και τα αποτελέσματα μπορεί κάποιος να τα δει μέσα στις δραστηριότητες που αφορούν, στο γεωπολιτικό ανταγωνισμό και στον έλεγχο των ενεργειακών πηγών αλλά και των υδροδοτήσεων. Όλος αυτός ο ανταγωνισμός, που ωθείται από την κλιματική αλλαγή, έχει δημιουργήσει και τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, ένα γεγονός πλέον που αφορά στα ζωτικά συμφέροντα των κρατών.
Αποτελεί λοιπόν, ζήτημα εθνικής ζωτικής σημασίας, η υιοθέτηση ρεαλιστικού και αποτελεσματικού σχεδιασμού που να αφορά στην αντιμετώπιση αυτής της απειλής. Η φιλοδοξία αυτού του σχεδίου θα πρέπει να κινείται πάνω σε δύο παράλληλους άξονες. Ο πρώτος, αφορά στη μείωση στο ελάχιστον δυνατό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που επιφέρουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες και ο δεύτερος, στην προστασία του ανθρώπου.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις αλλά και τα Σώματα Ασφαλείας, έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στους τομείς όπου η κλιματική αλλαγή έχει αποδεδειγμένο αντίκτυπο στην ασφάλεια του κράτους και διαμορφώνει τις συνθήκες ασφαλείας κάτω από τις οποίες ενεργούν. Κατ’ αναλογία, λοιπόν, οι απαιτούμενες ενέργειες και προσπάθειες των Ενόπλων Δυνάμεων θα πρέπει να κινούνται στους πιο πάνω άξονες επικεντρωμένες, κυρίως, στις στρατιωτικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην περίοδο της ειρήνης. Με λίγα λόγια, οι προσπάθειες, για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης, θα πρέπει να κινηθούν μέσα σε ένα πλαίσιο το οποίο, από την μία να αποτελεί και αρμοδιότητα των ιδίων των ενόπλων δυνάμεων από την άλλη, να μην μειώνει την ανθεκτικότητα τους. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει η εφαρμογή πράσινης τεχνολογίας και έξυπνης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων ηλιακών συλλεκτών και βιο-καυσίμων, να σχεδιαστεί με τον βέλτιστο στρατηγικό τρόπο.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, κύριο μέλημα της ηγεσίας θα πρέπει να είναι, η υιοθέτηση πράσινης τεχνολογίας, η λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, η συνεχής παρακολούθηση των επιπτώσεων από τις εκάστοτε δραστηριότητες και η συνεχής προσπάθεια μετριασμού αυτών των επιπτώσεων. Όλα αυτά βέβαια, χωρίς να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα η επιχειρησιακή ετοιμότητα και η μαχητική ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων. Και επειδή είναι αναμενόμενο, ένεκα της ανθρώπινης δραστηριότητας ότι, η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να διαμορφώνεται και ως εκ τούτου να διαμορφώνει και το περιβάλλον ασφάλειας, αυτή η πραγματικότητα, θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται και σε όλες τις διαδικασίες ανάπτυξης όλων των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων. Από το πιο ασήμαντο μέχρι το πλέον σημαντικό.
Η ΚΔ, τα τελευταία χρόνια έχει συνάψει στρατιωτικές συμφωνίες, τόσον με ΚΜ της ΕΕ όσον και με τρίτα κράτη, γειτονικά ή μη, που ήδη έχουν υιοθετήσει παρόμοιους σχεδιασμούς αλλά και που διαθέτουν ανάλογη πράσινη τεχνολογία. Αυτό, μέσα στο πλαίσιο του σχεδιασμού, θα μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία προκειμένου, ανάλογες προδιαγραφές πράσινης τεχνολογίας να εισάγονται κατά τη συνομολόγηση συμβάσεων πρόσκτησης οπλικών αλλά και βοηθητικών συστημάτων. Αυτό θα πρέπει να αποτελεί πλέον δόγμα για τις ένοπλες δυνάμεις.
Σε μια άλλη διάσταση, η αξιολόγηση του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής και η επίγνωση της κατάστασης των απειλών, θα μπορεί και πρέπει να αποτελεί ένα από τα αντικείμενα αυτών των συμφωνιών με θέμα ‘Κλίμα και Ασφάλεια’, κάτι που θα μπορεί να επιτευχθεί με την συνεργασία για την έγκαιρη προειδοποίηση και την ανταλλαγή πληροφοριών για το κλίμα και την ασφάλεια.
Η κλιματική αλλαγή, όπως έχει αναφερθεί, επιφέρει και αλλαγή στα καιρικά φαινόμενα τα οποία κατά κανόνα, γίνονται πιο ακραία και δημιουργούν καταστάσεις, έκτακτες και κρίσιμες και που οι Ένοπλες Δυνάμεις καλούνται να αντιμετωπίσουν ή να συνδράμουν τα λοιπά Σώματα Ασφαλείας. Σε αυτά τα ακραία καιρικά φαινόμενα το προσωπικό αλλά και οι εγκαταστάσεις και υπηρεσίες – πχ δίκτυα επικοινωνιών - προσωρινές και μη, θα πρέπει να είναι ανθεκτικές. Ως εκ τούτου, τόσον στον σχεδιασμό όσον και στις μελέτες διαχείρισης κρίσεων, η ανθεκτικότητα θα πρέπει να αποτελεί πρώτιστο μέλημα προς εξέταση.
Εν κατακλείδι, η συνεχής επαναξιολόγηση αλλά και ανατροφοδότηση του σχεδιασμού για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, από το σημείο της αναγνώρισης της απαιτούμενης στρατιωτικής ανάγκης μέχρι τη διατύπωση των προδιαγραφών της, θα πρέπει να αποτελεί κύριο έργο των ενόπλων δυνάμεων. Αυτό απαιτεί έρευνα και καταγραφή των αναδυόμενων πράσινων τεχνολογιών με έμφαση στη σχέση μεταξύ Κλιματικής Αλλαγής και Ασφάλειας.
Συνεπώς, ο λόγος αυτής της σχέσης, των δύο καταλυτικών παραγόντων, που αφορούν στα εθνικά αλλά και στα ζωτικά συμφέροντα του κράτους, θα πρέπει να διασφαλίζει ότι, οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, θα ενισχύουν αντί να υποβαθμίζουν τη στρατιωτική ετοιμότητα και τη μαχητική ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων, θα προστατεύουν το περιβάλλον αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο.
*Αντιστράτηγος ε.α.
