ΚΥΠΕ
Από το 2017 όταν συστάθηκε ειδική ανακριτική ομάδα στην Αστυνομία, μέχρι σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 2.000 καταγγελίες για περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών, ενώ μόνο την τελευταία τριετία καταγράφηκαν πάνω από 900 περιστατικά.
Τα στοιχεία έδωσε ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως, Μάριος Χαρτσιώτης, κατά τον χαιρετισμό του στην παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης 2025-2028 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, η οποία παρουσιάστηκε την Πέμπτη σε εκδήλωση του Συμβουλίου ΦΩΝΗ, στο Προεδρικό Μέγαρο.
Τα στοιχεία επιβεβαίωσε και η Πρόεδρος του Συνδέσμου ΦΩΝΗ, Κλέα Παπαέλληνα, που έκανε την παρουσίαση της Στρατηγικής, λέγοντας ότι από το 2017 έχουν παραπεμφθεί στο Σπίτι του Παιδιού 2.600 περιστατικά.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην παρουσία Υπουργών, Βουλευτών, Επιτρόπων και άλλων προσκεκλημένων. Κατά την έναρξη της εκδήλωσης απηύθυναν χαιρετισμό η Υπουργός Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, Αθηνά Μιχαηλίδου, ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσων, Γιάννης Παναγιώτου, ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως, Μάριος Χαρτσιώτης και η Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, Μαριλένα Ευαγγέλου, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε εκ μέρους του Υπουργού Υγείας, Μιχάλη Δαμιανού, η διευθύντρια οδοντιατρικών υπηρεσιών.
Στον χαιρετισμό της, η Υπουργός Παιδείας τόνισε τον ουσιαστικό ρόλο που έχει να διαδραματίσει το ΥΠΑΝ τόσο στην ενδυνάμωση παιδιών και εκπαιδευτικών, όσο και στην εφαρμογή νομοθεσίας στην ευάλωτη παιδική ηλικία.
Αναφερόμενη σε δράσεις που ήδη εφαρμόζονται, σημείωσε την υποχρεωτική ολιστική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, μέσω του αναλυτικού προγράμματος, σε όλες τις τάξεις και σε όλες τις βαθμίδες της δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης, καθώς και την τροχοδρόμηση υλοποίησης της εξαγγελίας του Προέδρου για τη διεύρυνση του Σπιτιού του Παιδιού, ώστε να συμπεριλαμβάνει όλες τις µορφές κακοποίησης και την επέκτασή του σε κάθε επαρχία.
Πρόσθεσε, επίσης, ότι κατά τη σχολική χρονιά 2024-2025 πραγματοποιήθηκαν προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, υπογραμμίζοντας τον ρόλο των εκπαιδευτικών στην πρόληψη, αναγνώριση και διαχείριση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών.
Σημείωσε, ακόμα, ότι έχει τροχοδρομηθεί η επικαιροποίηση και έκδοση του Εγχειριδίου εκπαιδευτικού για την Αναγνώριση και Διαχείριση Περιστατικών Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών, καθώς και η μετάφρασή του στα αγγλικά για την ενημέρωση των αγγλόφωνων εκπαιδευτικών των ιδιωτικών σχολείων όλων των βαθμίδων.
«Τα όσα συνοπτικά ανέφερα καταδεικνύουν την ισχυρή βούλησή μας να ανταποκριθούμε στο χρέος και την ηθική μας ευθύνη να διασφαλίσουμε το δικαίωμα των παιδιών να αναπτύσσονται σε συνθήκες ασφάλειας», είπε η Υπουργός.
Με τη σειρά του, ο Υπουργός Εργασίας είπε ότι η Στρατηγική σηματοδοτεί μια ολιστική και τεκμηριωμένη προσέγγιση, που αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα του φαινομένου, θέτει ξεκάθαρους στόχους, προτεραιότητες και παρεμβάσεις που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών.
Όπως ανέφερε, μέσα από την παρακολούθηση της εφαρμογής των πολιτικών και την υλοποίηση στοχευμένων εκστρατειών, το Συμβούλιο ΦΩΝΗ ενισχύει την πρόληψη και τη δημόσια ευαισθητοποίηση γύρω από το φαινόμενο. Πρόσθεσε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή στην εκπαίδευση των παιδιών, των γονέων και των επαγγελματιών για την αναγνώριση των κινδύνων και την έγκαιρη αναφορά περιστατικών και την προστασία από απειλές, «τόσο στον πραγματικό κόσμο, όσο και στον ψηφιακό, όπου τα όρια μεταξύ ασφάλειας και κινδύνου γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα».
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, στον δικό του χαιρετισμό, είπε ότι η πολιτεία θέτει ως απόλυτη προτεραιότητα την προστασία των παιδιών από κάθε μορφή κακοποίησης και εκμετάλλευσης και η Εθνική Στρατηγική αποδεικνύει την προσήλωση προς αυτό τον σκοπό.
Σημείωσε το καθήκον όλων να «σπάσει» ο κύκλος της σιωπής, αφού, όπως είπε, είναι «νομική, ηθική και θεσμική υποχρέωση της πολιτείας το παιδί να μεγαλώνει σε περιβάλλον ασφάλειας και προστασίας», με μέτρα πρόληψης αλλά και άμεση στήριξη των παιδιών που υφίστανται βία και κακοποίηση.
Αναφερόμενος σε αριθμούς, είπε ότι την τελευταία τριετία έχουν καταγραφεί πάνω από 900 περιστατικά σεξουαλικής βίας κατά ανηλίκων, ενώ από το 2017 που συστάθηκε η ειδική ανακριτική ομάδα στην αστυνομία σημειώθηκαν πάνω από 2.000 καταγγελίες.
Αναφερόμενος σε σχετικές δράσεις της πολιτείας, είπε ότι ψηφίστηκε το 2014 νόμος για την πρόληψη και καταπολέμηση σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, σημειώνοντας ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η τροποποίηση της για να καλυφθούν τα κενά που έχουν εντοπιστεί. Πρόσθεσε ότι η νέα εθνική στρατηγική αποτελεί το επιστέγασμα της προσπάθειας πολυεπίπεδης συνεργασία φορέων, με γνώμονα και τις διεθνείς και ευρωπαϊκές δεσμεύσεις, καλές πρακτικές και τις ανάγκες της κοινωνίας.
Σημείωσε, ακόμα, ως σημαντική μεταρρύθμιση την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της αρχής εποπτείας καταδικασθέντων για αδικήματα σεξουαλικής φύσης κατά ανηλίκων, επιτρέποντας αυστηρότερα μέτρα επιτήρησης μετά την αποφυλάκισή τους. Προς αυτή την κατεύθυνση, το Υπουργείο προχώρησε στην υποβολή προτάσεων για τροποποίηση της νομοθεσίας, ώστε να μπορεί να αναθέτει σε επιτηρητές τα καθήκοντα εποπτεία αποφυλακισθέντων, προσθέτοντας ένα σημαντικό συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους εποπτευόμενους και την αρχή εποπτείας.
Εκ μέρους του Υπουργού Υγείας, η Άντρη Αριστοτέλους, διευθύντρια των οδοντιατρικών υπηρεσιών, απηύθυνε χαιρετισμό, σημειώνοντας ότι το Υπουργείο συμβάλλει στην πρόληψη, την έγκαιρη παρέμβαση και τη στήριξη των θεμάτων, προωθώντας ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης των ζητημάτων.
Επικεντρώθηκε στις δράσεις για την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας, προκειμένου να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σημάδια κακοποίησης, αλλά και στην ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους.
Τέλος, η Υφυπουργός Πρόνοιας, Μαριλένα Ευαγγέλου, είπε ότι η Στρατηγική φέρει τη σφραγίδα της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της διεπιστημονικής προσέγγισης. Σημείωσε ότι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) αναπτύσσουν συγκεκριμένες πολιτικές για πρόληψη, έγκαιρη, συνεχή και εξειδικευμένη παρέμβαση.
Η Υφυπουργός αναφέρθηκε στη συνεργασία με τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για την επέκταση του θεσμού του κοινωνικού λειτουργού της γειτονιάς. Επίσης, είπε ότι οι ΥΚΕ ανέθεσαν τη λειτουργία του Σπιτιού του Παιδιού στην οργάνωση Hope for Children, υπό την επίβλεψή τους. Το Σπίτι του Παιδιού, συνέχισε, αποτελεί πρότυπο εξειδικευμένο κέντρο που προάγει την ασφάλεια και την προστασία των παιδιών.
«Όλο και πιο πολλά παιδιά μιλούν τα τελευταία χρόνια. Την ίδια ώρα, κάθε νέο περιστατικό αποτελεί ηχηρή υπενθύμιση ότι ο αγώνας είναι διαρκής και κοινός», είπε, σημειώνοντας ότι για την ουσιαστική αλλαγή απαιτείται συνεργασία.
Την Εθνική Στρατηγική παρουσίασε η Πρόεδρους του Συμβουλίου ΦΩΝΗ, Κλέα Παπαέλληνα. Ανέφερε ότι η Στρατηγική εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Μάιο και περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις των διαφόρων αρμόδιων φορέων για την επόμενη τριετία, με εκατοντάδες δράσεις, πολυεπίπεδη και συντονισμένη κινητοποίηση για την εξάλειψη του φαινομένου.
Η Στρατηγική αποτελείται από έξι πυλώνες: την πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή πρόληψη, την έρευνα, την αξιολόγηση και τις διεθνείς συνεργασίες.
Στόχος του πρώτου πυλώνα, της πρόληψης, είναι η μείωση των περιστατικών κακοποίησης μέσω της ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού, μέσω εκπαίδευσης επαγγελματιών, γονιών και παιδιών. Σημείωσε ότι στην εκπαίδευση των επαγγελματιών περιλαμβάνονται εκπαιδευτικοί, γιατροί, δικαστές και όσοι έχουν να κάνουν με παιδιά.
Επιπλέον, αναφέρθηκε στην υλοποίηση από το Υπουργείο Παιδείας της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, αλλά και σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα για επιμόρφωση προπτυχιακών φοιτητών επιστημών αγωγής. Σημείωσε ότι υπάρχει, επίσης, πρόνοια επιμόρφωσης για τους νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς σε κάθε βαθμίδα.
Ακόμα, αναφέρθηκε στη σημασία των εγχειριδιών στην αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών, φέρνοντας ως καλό παράδειγμα τα εγχειρίδια του Υπουργείου Παιδείας και του ΚΟΑ.
Η δευτερογενής πρόληψη αφορά τον δεύτερο πυλώνα, και στοχεύει στο να εντοπιστούν στον γενικό πληθυσμό οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτυχθούν επικίνδυνες συμπεριφορές για κακοποίηση παιδιών, μέσω της ενίσχυσης των υπηρεσιών πρώτης γραμμής, της εκπαίδευσης επαγγελματιών, της ενίσχυσης της λειτουργίας του Σπιτιού του Παιδιού για ολιστική υποστήριξη θυμάτων.
Η κ. Παπαέλληνα έδωσε, επίσης, έφμαση, στη δημιουργία εργαλείου καταγραφής περιστατικών, που θα λειτουργεί ως κεντρικό αρχείο για αλληλοενημέρωση των αρμόδιων φορέων.
Τρίτος πυλώνας είναι η τριτογενής πρόληψη, που, όπως εξήγησε, έχει να κάνει με την αντιμετώπιση των περιστατικών, με παρεμβάσεις για να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες και να αποφευχθεί η επαναθυματοποίηση του θύματος, με την πρόληψη περαιτέρω βλάβης στο θύμα.
Αναφέρθηκε σε δύο παραδείγματα καλής πρακτικής, το Σπίτι του Παιδιού και το Κέντρο «Νήμα». Όπως είπε, το Σπίτι του Παιδιού λειτουργεί βάση του ισλανδικού μοντέλου, με εξειδικευμένη ομάδα επαγγελματιών, με στόχο την αποφυγή επανατραυματισμού του παιδιού μέσω της μίας οπτικογραφημένης κατάθεσης. Εκεί γίνεται η προετοιμασία των παιδιών πριν την παρουσία στο δικαστήριο, με παροχή ψυχολογικής, κοινωνικής και νομικής στήριξης και σε στενή συνεργασία με τις διωκτικές αρχές. Πρόσθεσε ότι με χρηματοδότηση της Cyta και με την έγκριση του Ανωτάτου, το Σπίτι του Παιδιού είναι διασυνδεδεμένο με τα επαρχιακά δικαστήρια. Σημείωσε ότι από το 2017 που λειτουργεί, παραπέμφθηκαν σε αυτό 2.600 παιδιά.
Το Κέντρο «Νήμα», το οποίο κλείνει δύο χρόνια ζωής, είναι η πρώτη δομή στην οποία παρέχονται υπηρεσίες στήριξης και θεραπείες σε ενήλικα άτομα που έτυχαν σεξουαλικής κακοποίησης όταν ήταν παιδιά και σε μέλη της οικογένειας ή του υποστηρικτικού τους περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα αποτελεί πρωτοβουλία του Συνδέσμου Οικογενειακού και επιχορηγείται από το Υπουργείο Υγείας.
Στον τέταρτο πυλώνα, της έρευνας, η κ. Παπαέλληνα σημείωσε τη σημασία της συστηματικής συλλογής και ανάλυσης δεδομένων, που είναι απαραίτητη για τη χάραξη πολιτικής. Αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε έρευνα του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου του 2015, στην οποία για 1η φορά διαφάνηκε ότι «το νούμερο 1 στα 5» ισχύει και στην Κύπρο, καθώς και το ότι μόλις το 16% των θυμάτων ζητούσε βοήθεια.
Η έρευνα, που είχε χρηματοδοτηθεί από το Ίδρυμα Λεβέντη, επαναλαμβάνεται φέτος, δέκα χρόνια μετά. «Περιμένουμε με ανυπομονησία τα αποτελέσματα» που αναμένεται να παρουσιαστούν το τέλος του 2026 για να δούμε πού βρισκόμαστε σήμερα σε σχέση με τότε, είπε, σημειώνοντας ότι αυτά θα καθοδηγήσουν τις δράσεις των επόμενων δέκα ετών.
Ο πέμπτος πυλώνας περιλαμβάνει την αξιολόγηση των προγραμμάτων και των δράσεων του κάθε φορέα, καθώς, όπως ανέφερε, η συνεχής παρακολούθηση της στρατηγικής διασφαλίζει την αποτελεσματικότητά της.
Τέλος, ο έκτος πυλώνας αφορά τη συνεργασία με φορείς του εξωτερικού. Όπως είπε, στο πλαίσιο της κυπριακής προεδρίας το επόμενο εξάμηνο, η ΦΩΝΗ θα διοργανώσει ημερίδα με θέμα «Καινοτόμες πρακτικές στη διαχείριση της πρόληψης και καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών», η οποία αποτελεί ευκαιρία ανάδειξης του θέματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι φορείς που συμβάλλουν στις δράσεις της Στρατηγικής είναι το ΥΠΑΝ, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Παρατηρητήριο για τη βία στο σχολείο, η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, το Υπουργείο Υγείας, ο ΟΚΥπΥ, οι Σχολιατρικές Υπηρεσίες, ο ΠΙΣ, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, η Νομική Υπηρεσία, η Αστυνομία, ο ΚΟΑ, η Ένωση Δήμων και η Ένωση Κοινοτήτων, ο Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού και «όπου υπάρχουν παιδιά», όπως πρόσθεσε.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε και στη συμβολή των Μέσων Ενημέρωσης, ενώ σημείωσε ότι το ΚΥΠΕ βοηθά στη διοργάνωση σχετικής ημερίδας.
Σημειώνοντας τις δράσεις του επόμενου διαστήματος, αναφέρθηκε σε σεμινάριο που θα διεξαχθεί τον Σεπτέμβριο στην κυπριακή παιδοβουλή, στη διεξαγωγή ημερίδας υπό την προεδρία, σε συνεργασία με γονείς για δράσεις ευρείας εκστρατείας πληροφόρησης και ενημέρωσης, στις 18 Νοεμβρίου που είναι η ευρωπαϊκή ημέρα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που φέτος κλείνουν 10 χρόνια από τον καθορισμό της.
Κλείνοντας, παρουσιάστηκε βίντεο με μαρτυρία αστυνομικού, η οποία αναφέρθηκε στις ιστορίες που ακούγονται από τα στόματα των παιδιών. Μίλησε συγκεκριμένα για ένα 11χρονο κορίτσι που της είπε όσα έζησε στα χέρια του παππού της, περιγράφοντας με λεπτομέρεια την κακοποίηση που υφίστατο για δύο χρόνια, 1-2 φορές τη βδομάδα. Ο συγκεκριμένος θύτης καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλάκιση, όπως αναφέρθηκε, με την αστυνομικό να στέλνει το μήνυμα «ποτέ δεν φταις εσύ, είμαστε εδώ για ‘σένα».
