Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο ανακοίνωσαν την Κυριακή την επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του Ιράν μέσω του μηχανισμού «snapback» (η αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, εφόσον η Τεχεράνη δεν ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της), κατηγορώντας την Τεχεράνη ότι δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της στη συμφωνία για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Η απόφαση ελήφθη λίγες μόλις ημέρες πριν λήξουν οριστικά, στις 18 Οκτωβρίου, οι κυρώσεις που είχαν ανασταλεί το 2015.
Η διαδρομή μέχρι την επαναφορά των κυρώσεων
Η συμφωνία προέβλεπε την άρση των διεθνών κυρώσεων σε αντάλλαγμα με αυστηρούς περιορισμούς και επιτήρηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ωστόσο, Ευρωπαίοι διπλωμάτες υποστήριξαν ότι η Τεχεράνη παραβίασε «σχεδόν το σύνολο» των δεσμεύσεων της συμφωνίας. Από τον Αύγουστο είχαν προειδοποιήσει τα Ηνωμένα Έθνη ότι θα κινηθούν προς την ενεργοποίηση του «snapback», δίνοντας διορία ενός μήνα στο Ιράν.
Σειρά επαφών με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, δεν απέδωσαν καρπούς, καθώς η Τεχεράνη δεν παρείχε στοιχεία συμμόρφωσης με τις επιθεωρήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) ούτε απαντήσεις για τα αποθέματα των 400 κιλών εμπλουτισμένου ουρανίου.
Παρά τις συμφωνίες Ιράν-IAEA για επανέναρξη των επιθεωρήσεων, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τις χαρακτήρισαν «πολύ ασαφείς» και ανεπαρκείς.
Οι αντιδράσεις του Ιράν
Η Τεχεράνη αντέδρασε ανακαλώντας τους πρέσβεις της από Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο. Ο Αραγτσί απέστειλε επιστολή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάνοντας λόγο για «κατάφωρη κατάχρηση διαδικασίας». Ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν δήλωσε πως «οι κυρώσεις μπλοκάρουν δρόμους, αλλά οι ιδέες ανοίγουν νέους», τονίζοντας ότι η χώρα του δεν θα εγκαταλείψει τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών (NPT).
Ωστόσο, Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν προειδοποιήσει νωρίτερα πως η επαναφορά των κυρώσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποχώρηση από τη NPT, τερματίζοντας κάθε διεθνή έλεγχο στο πυρηνικό τους πρόγραμμα.
Τι προβλέπουν οι κυρώσεις
Με την ενεργοποίηση του «snapback», επανέρχονται τα μέτρα που είχαν επιβληθεί μεταξύ 2006 και 2010: εμπάργκο όπλων, απαγόρευση πρόσβασης σε τεχνολογία πυραυλικών συστημάτων, καθώς και περιορισμοί στους τομείς ενέργειας και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Αν και η απόφαση της Ευρώπης δεν δεσμεύει Ρωσία και Κίνα – συμμάχους του Ιράν - φέρνει την ΕΕ πιο κοντά στη σκληρή γραμμή των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν αποσυρθεί από το 2018 και εφαρμόζουν καθεστώς «μέγιστης πίεσης» με εκτεταμένες κυρώσεις.
Το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος
Η ακριβής κατάσταση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος παραμένει ασαφής μετά τις ισραηλινές και αμερικανικές επιθέσεις τον Ιούνιο σε κρίσιμες εγκαταστάσεις, όπως το Φορντό και το Ισφαχάν. Ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ μίλησε για «καταστροφή» των υποδομών, άλλες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για σημαντική καθυστέρηση δύο ετών.
Ο Αραγτσί δήλωσε ότι μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου βρίσκεται «θαμμένο κάτω από τα ερείπια», ενώ οι διεθνείς επιθεωρητές δεν έχουν πρόσβαση στις εγκαταστάσεις από τον Ιούνιο.
Η επαναφορά των κυρώσεων αναζωπυρώνει την ένταση στη Μέση Ανατολή, επιβαρύνει το ήδη αβέβαιο διπλωματικό κλίμα και αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο νέων συγκρούσεων για τον έλεγχο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.
Πηγή: Protothema
