Την ώρα που η Ρωσία εξαπολύει επιθέσεις με drones και πράκτορες σε χώρες του ΝΑΤΟ, η Ευρώπη κάνει πλέον κάτι που μέχρι πριν από λίγα χρόνια θα έμοιαζε αδιανόητο: σχεδιάζει τρόπους για να αντεπιτεθεί.
Οι ιδέες των Ευρωπαίων για αντίποινα κυμαίνονται από κοινές επιθετικές επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο κατά της Ρωσίας και ταχύτερη, πιο συντονισμένη απόδοση ευθύνης για υβριδικές επιθέσεις, στοχοποιώντας άμεσα τη Μόσχα, μέχρι αιφνιδιαστικές στρατιωτικές ασκήσεις υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ στα όρια της Ρωσίας, σύμφωνα με δύο υψηλόβαθμους Ευρωπαίους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τρεις διπλωμάτες της ΕΕ.
«Οι Ρώσοι δοκιμάζουν συνεχώς τα όρια — ποια είναι η αντίδραση, πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε;» δήλωσε η Υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας, Μπάιμπα Μπράζε, σε συνέντευξή της. «Χρειάζεται μια πιο προδραστική αντίδραση», είπε στο Politico. «Και δεν είναι τα λόγια που στέλνουν μήνυμα — είναι οι πράξεις».
Ρωσικά drones έχουν παραβιάσει τον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Ρουμανίας τις τελευταίες εβδομάδες και μήνες, ενώ μυστηριώδη drones έχουν προκαλέσει χάος σε αεροδρόμια και στρατιωτικές βάσεις σε όλη την Γηραιά Ήπειρο. Άλλα περιστατικά περιλαμβάνουν παρεμβολές GPS, εισόδους μαχητικών αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων σε ευρωπαϊκούς εναέριους και θαλάσσιους χώρους, καθώς και μια έκρηξη σε έναν κρίσιμο σιδηροδρομικό άξονα της Πολωνίας που μετέφερε στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.
«Συνολικά, η Ευρώπη και η Συμμαχία πρέπει να αναρωτηθούν για πόσο ακόμη είμαστε διατεθειμένοι να ανεχθούμε αυτό το είδος υβριδικού πολέμου και αν θα πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να γίνουμε πιο ενεργοί οι ίδιοι σε αυτόν τον τομέα», δήλωσε ο Γερμανός Υφυπουργός Άμυνας Φλόριαν Χαν στη Welt TV την περασμένη εβδομάδα.
Οι υβριδικές επιθέσεις δεν είναι κάτι νέο. Η Ρωσία έχει στείλει τα τελευταία χρόνια εκτελεστές για να εξοντώσουν πολιτικούς αντιπάλους στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει κατηγορηθεί για ανατινάξεις αποθηκών όπλων στην Κεντρική Ευρώπη, έχει επιχειρήσει να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ χρηματοδοτώντας ακροδεξιά κόμματα, έχει εμπλακεί σε πόλεμο παραπληροφόρησης στα κοινωνικά δίκτυα και έχει προσπαθήσει να επηρεάσει εκλογές σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Μολδαβία.
Ωστόσο, η κλίμακα και η συχνότητα των τωρινών επιθέσεων δεν έχουν προηγούμενο. Το Globsec, ένα think tank με έδρα την Πράγα, υπολόγισε ότι πάνω από 110 πράξεις σαμποτάζ και απόπειρες επιθέσεων πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου, κυρίως στην Πολωνία και τη Γαλλία, από άτομα που έχουν δεσμούς με τη Μόσχα.
«Ο σημερινός κόσμος προσφέρει έναν πολύ πιο ανοιχτό — θα έλεγε κανείς ακόμη και δημιουργικό — χώρο για την εξωτερική πολιτική», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη διάρκεια του φόρουμ Valdai τον Οκτώβριο, προσθέτοντας: «Παρακολουθούμε στενά την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης. Είναι απλώς ρητορική ή είναι ώρα να απαντήσουμε;».
Η Ρωσία μπορεί να βλέπει την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ως αντιπάλους ή ακόμη και ως εχθρούς — ο πρώην Ρώσος πρόεδρος και νυν αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, δήλωσε τον περασμένο μήνα: «Οι ΗΠΑ είναι ο αντίπαλός μας». Ωστόσο, η Ευρώπη δεν θέλει πόλεμο με μια πυρηνική δύναμη και πρέπει να βρει έναν τρόπο να απαντήσει με τρόπο που να αποτρέπει τη Μόσχα χωρίς να ξεπεράσει τις «κόκκινες γραμμές» του Κρεμλίνου που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανοικτή σύγκρουση.
Αυτό όμως δεν σημαίνει υποχώρηση, σύμφωνα με τον Σουηδό Αρχηγό Άμυνας, στρατηγό Μίκαελ Κλέασον. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φοβάται και να έχει άγχος για πιθανή κλιμάκωση», είπε για να προσθέσει: «Πρέπει να είμαστε αποφασιστικοί».
Μέχρι στιγμής, η απάντηση είναι η ενίσχυση της άμυνας. Μετά την κατάρριψη ρωσικών πολεμικών drones πάνω από την Πολωνία, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τις αεράμυνες και τα συστήματα ανίχνευσης drones στην ανατολική του πτέρυγα — μια κίνηση που υποστήριξε και η ΕΕ.
Ακόμη και αυτό εξοργίζει τη Μόσχα. Οι Ευρωπαίοι «θα πρέπει να φοβούνται και να τρέμουν σαν χαζά ζώα σε κοπάδι που οδηγείται στη σφαγή», δήλωσε ο Μεντβέντεφ. «Πρέπει να λερωθούν από τον φόβο, νιώθοντας το κοντινό και οδυνηρό τους τέλος».
Αλλαγή ταχύτητας
Οι συχνές ρωσικές προκλήσεις αλλάζουν τον τόνο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Μετά την ανάπτυξη 10.000 στρατιωτών για την προστασία κρίσιμων υποδομών της Πολωνίας, έπειτα από σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή που συνέδεε τη Βαρσοβία με το Κίεβο, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κατηγόρησε την Παρασκευή τη Μόσχα ότι επιδίδεται σε «κρατική τρομοκρατία».
Μετά το περιστατικό, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, Κάγια Κάλλας, δήλωσε ότι τέτοιες απειλές συνιστούν «εξαιρετικό κίνδυνο» για την Ένωση και υποστήριξε ότι πρέπει να υπάρχει «ισχυρή απάντηση».
Την περασμένη εβδομάδα, ο Ιταλός Υπουργός Άμυνας Γκουίντο Κροζέτο επέκρινε την «αδράνεια» της ηπείρου απέναντι στις αυξανόμενες υβριδικές επιθέσεις και παρουσίασε ένα σχέδιο 125 σελίδων για αντίποινα. Σε αυτό πρότεινε τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Αντιμετώπιση του Υβριδικού Πολέμου, μιας δύναμης 1.500 ειδικών στον κυβερνοχώρο, καθώς και στρατιωτικού προσωπικού εξειδικευμένου στην τεχνητή νοημοσύνη.
«Όλοι πρέπει να αναθεωρήσουν τις διαδικασίες ασφαλείας τους», είπε την Πέμπτη ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών Ραντοσλάβ Σικόρσκι. «Η Ρωσία κλιμακώνει ξεκάθαρα τον υβριδικό της πόλεμο κατά των πολιτών της ΕΕ».
Από τα λόγια στις πράξεις
Παρά τη σκληρή ρητορική, το τι σημαίνει μια πιο δυναμική απάντηση παραμένει ένα ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί ποικιλοτρόπως.
Μέρος αυτού οφείλεται στη διαφορά μεταξύ Μόσχας και Βρυξελλών — οι δεύτερες δεσμεύονται από κανόνες που περιορίζουν τις κινήσεις τους, όπως εξηγεί ο Κέβιν Λιμονιέ, καθηγητής και αναπληρωτής διευθυντής του think tank GEODE στο Παρίσι.
«Αυτό εγείρει ένα ηθικό και φιλοσοφικό ερώτημα: Μπορούν τα κράτη που κυβερνώνται από το κράτος δικαίου να χρησιμοποιήσουν τα ίδια εργαλεία… και τις ίδιες στρατηγικές με τους Ρώσους;» διερωτήθηκε.
Μέχρι στιγμής, χώρες όπως η Γερμανία και η Ρουμανία ενισχύουν κανόνες που θα επιτρέπουν στις αρχές να καταρρίπτουν drones πάνω από αεροδρόμια και στρατιωτικά ευαίσθητες εγκαταστάσεις.
Την ίδια στιγμή, οι εθνικές υπηρεσίες ασφαλείας μπορούν να λειτουργούν σε μια «γκρίζα ζώνη». Σύμμαχοι όπως η Δανία και η Τσεχία επιτρέπουν ήδη επιθετικές επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο. Το Ηνωμένο Βασίλειο φέρεται να είχε χακάρει τα δίκτυα του ISIS το 2017 προκειμένου να λάβει πληροφορίες για ένα πρώιμο πρόγραμμα drones της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Οι σύμμαχοι πρέπει «να είναι σε θέση να δρουν προληπτικά απέναντι στις επιθετικές κυβερνοενέργειες», είπε η Μπράζε, εστιάζοντας στην «ενίσχυση της επίγνωσης της κατάστασης — στη συνεργασία και στον συντονισμό των υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών».
Στην πράξη, χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους κυβερνοπολέμου για να στοχεύσουν συστήματα κρίσιμα για την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας, όπως την οικονομική ζώνη Alabuga στο Ταταρστάν, όπου η Μόσχα παράγει drones Shahed, καθώς και ενεργειακές εγκαταστάσεις ή τρένα που μεταφέρουν όπλα, σύμφωνα με τον Φιλίπ Μπρίικα, πολιτικό επιστήμονα και ειδικό στις υβριδικές απειλές στην Πολωνική Ακαδημία Επιστημών. «Θα μπορούσαμε να επιτεθούμε στο σύστημα και να διαταράξουμε τη λειτουργία του», είπε.
Η Ευρώπη πρέπει επίσης να κατανοήσει πώς θα απαντήσει στις εκτεταμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας με δικές της ενέργειες εντός της χώρας.
«Η ρωσική κοινή γνώμη… είναι εν μέρει απρόσιτη», είπε ένας υψηλόβαθμος στρατιωτικός αξιωματούχος. «Πρέπει να συνεργαστούμε με συμμάχους που έχουν βαθιά γνώση της ρωσικής σκέψης — αυτό σημαίνει ότι η συνεργασία πρέπει να επεκταθεί και στον χώρο του πληροφοριακού πολέμου».
Ωστόσο, κάθε νέο μέτρο «πρέπει να έχει αξιόπιστη δυνατότητα άρνησης εμπλοκής», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
Επίδειξη ισχύος
Το ΝΑΤΟ, από την πλευρά του, είναι αμυντική συμμαχία και επιφυλακτικό απέναντι σε επιθετικές επιχειρήσεις. «Οι ασύμμετρες απαντήσεις αποτελούν σημαντικό μέρος της συζήτησης», είπε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, «αλλά δεν πρόκειται να καταφύγουμε στις ίδιες τακτικές με τη Ρωσία».
Αντίθετα, η Συμμαχία πρέπει να δώσει προτεραιότητα σε επιδείξεις δύναμης που αποδεικνύουν ισχύ και ενότητα, δήλωσε η Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ και ερευνήτρια στο Royal United Services Institute του Λονδίνου. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ταχεία ανακοίνωση της ευθύνης της Μόσχας για μια υβριδική επίθεση και διεξαγωγή αιφνιδιαστικών «χωρίς προειδοποίηση» στρατιωτικών ασκήσεων στα σύνορα της Ρωσίας με τη Λιθουανία ή την Εσθονία.
Την ίδια στιγμή, το Κέντρο Αριστείας του ΝΑΤΟ για τις Υβριδικές Απειλές στο Ελσίνκι, το οποίο συγκεντρώνει αξιωματούχους των συμμάχων, «παρέχει τεχνογνωσία και εκπαίδευση» και καταρτίζει «πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών», δήλωσε ο Μάαρτεν τεν Βόλντε, ανώτερος αναλυτής του οργανισμού.
«Αναμφίβολα, πρέπει να γίνουν περισσότερα στον τομέα των υβριδικών απειλών», είπε υψηλόβαθμος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της συλλογικής απόδοσης ευθύνης μετά από επιθέσεις και της διασφάλισης ότι «δείχνουμε με διάφορα μέσα ότι παρακολουθούμε στενά και μπορούμε να μετακινούμε πόρους με ευελιξία».
Πηγή: Protothema
