Τι είναι η σπορά νεφών και πώς μπορεί να βοηθήσει το υδατικό πρόβλημα

Της Αντριάνας Παντελή

Η σπορά νεφών μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματική λύση του υδατικού προβλήματος, ωστόσο όχι υποκατάστατο για βασικές στρατηγικές όπως η αφαλάτωση, η ανακύκλωση νερού ή η εξοικονόμηση, ανέφερε ο Διευθυντής του Τμήματος Μετεωρολογίας Κύπρου, Δρ. Φίλιππος Τύμβιος, μιλώντας στην «Κ». Από πλευράς του, ο Φυσικός Μετεωρολόγος, Δρ. Κλεάνθης Νικολαΐδης, επεξήγησε τη λειτουργία της συγκεκριμένης μεθόδου. Οι δύο επιστήμονες μίλησαν τόσο για τα πλεονεκτήματα, όσο και για τα μειονεκτήματα της σποράς νεφών, καθώς και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της στο πλαίσιο ανησυχίας των πολιτών σε σχέση με το υδατικό πρόβλημα της Κύπρου.

Αυτήν τη στιγμή το ενδεχόμενο πιλοτικής εφαρμογής της μεθόδου σποράς νεφών στην Κύπρο εξετάζεται από το Υπουργείο Γεωργίας και Περιβάλλοντος, είπε ο κ. Τύμβιος, ωστόσο, «δεν έχει ληφθεί απόφαση για επιχειρησιακή υλοποίηση του, καθώς απαιτείται προηγουμένως η τεκμηρίωση της επιστημονικής της αποτελεσματικότητας υπό τις ιδιαίτερες κλιματικές και γεωμορφολογικές συνθήκες του νησιού».

Παρόλα αυτά, ο κ. Τύμβιος είπε πως το Τμήμα Μετεωρολογίας έχει ξεκινήσει διερευνητικές επαφές με χώρες που διαθέτουν ανάλογη εμπειρία, όπως το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ έχει δεχτεί και ιδιωτικές προτάσεις από κυπριακές εταιρείες.

Τι είναι η σπορά νεφών

Όπως εξήγησε ο κ. Νικολαΐδης, προκειμένου ένα νέφος να βρέξει, δηλαδή να έχει κατακρήμνισμα -έτσι ονομάζεται η βροχή στην επιστήμη της μετεωρολογίας- χρειάζεται να έχει μέσα πυρήνες συμπύκνωσης. Οι πυρήνες συμπύκνωσης είναι υγροσκοπικές ουσίες, στις οποίες ‘κάθονται’ τα υδροσταγονίδια που είναι μέσα στο σύννεφο, μεγαλώνουν ως σταγόνες και έπειτα πέφτουν κάτω. Η σπορά νεφών στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, συνέχισε ο κ. Νικολαΐδης, εμπλουτίζει το σύννεφο με αρκετό αριθμό πυρήνων συμπύκνωσης, έτσι ώστε να δημιουργηθούν κατακρημνίσματα. Με άλλα λόγια να πέσει βροχή. Ο κ. Νικολαΐδης διευκρίνισε πως η σπορά νεφών δεν δημιουργεί σύννεφα, αυτά πρέπει να υπάρχουν ήδη.

Όσον αφορά το κόστος εφαρμογής, ο κ. Τύμβιος ανέφερε πως κυμαίνεται κοντά στα 10 εκατομμύρια τον χρόνο, σύμφωνα με εταιρεία που πρότεινε την έναρξη του προγράμματος. 

Προϋποθέσεις εφαρμογής της

Δεν υπάρχει έτοιμη συνταγή επιτυχίας της σποράς νεφών, είπε ο κ. Νικολαΐδης, γι' αυτόν τον λόγο πριν ξεκινήσει ένα τέτοιο εγχείρημα, χρειάζεται να γίνει ένα πείραμα. «Πρέπει να έρθουν ειδικοί, να πάνε στον συγκεκριμένο τόπο εφαρμογής, να μελετήσουν την ατμόσφαιρα, να μελετήσουν τα νέφη, να εγκαταστήσουν τα δικά τους όργανα κλπ.», εξήγησε.

Ο κ. Τύμβιος ανέφερε πως η εφαρμογή της σποράς νεφών προϋποθέτει:

α) Εκπόνηση πιλοτικού προγράμματος με συγκεκριμένα πρωτόκολλα και δείκτες αξιολόγησης.

β) Αδειοδότηση πτήσεων και χρήσης υλικών από τις αρμόδιες Αρχές (Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας, Υπουργείο Γεωργίας κ.λπ.).

γ) Συμμετοχή επιστημονικής επιτροπής αξιολόγησης και διαφάνεια στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων.

δ) Εφόσον το πιλοτικό πρόγραμμα κριθεί επιτυχές, θα απαιτηθεί προκήρυξη ανοικτού διαγωνισμού για την παροχή των σχετικών υπηρεσιών.

Δεν προκαλεί ζημιά ούτε στο περιβάλλον, ούτε στον άνθρωπο

Σύμφωνα με τον κ. Τύμβιο, η σπορά νεφών μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα, όπως τη δυνατότητα ενίσχυσης της βροχόπτωσης σε στοχευμένες περιοχές, την ενίσχυση υδατικών αποθεμάτων και την πιθανή μείωση εξάρτησης από την αφαλάτωση. Επίσης, έχει συγκριτικά χαμηλό κόστος ανά κυβικό μέτρο νερού σε σχέση με άλλες μεθόδους.

Ο κ. Νικολαΐδης ανέφερε πως μέσω αυτής της μεθόδου θα συντηρηθεί η χλωρίδα και επισήμανε πως το υλικό το οποίο χρησιμοποιείται για τη σπορά, δεν προκαλεί ζημιά ούτε στο περιβάλλον, ούτε στον άνθρωπο. «Στις περιπτώσεις όπου χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη μέθοδος και έχει γίνει μία σωστή πειραματική διαδικασία και ένας σωστός επιχειρηματικός σχεδιασμός, η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει θετικό ποσοστό στην αύξηση της βροχής», είπε, συμπληρώνοντας πως στην βιβλιογραφία αναφέρονται ανεξέλεγκτα φαινόμενα βροχόπτωσης, τα οποία όμως δεν φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με την ορθολογιστική χρήση της μεθόδου.

Αβεβαιότητα ως προς την απόδοση και ποσοτικοποίηση του οφέλους

Σύμφωνα με τον κ. Τύμβιο λαμβάνονται υπόψη διάφοροι περιορισμοί ή/και κίνδυνοι που ελλοχεύουν με τη χρήση αυτής της μεθόδου. Ένας περιορισμός είναι προϋπόθεση παρουσίας κατάλληλων νεφών αφού δεν δημιουργεί βροχή από το μηδέν. Έχει επίσης περιορισμένη γεωγραφική εμβέλεια (δηλαδή τα αποτελέσματα είναι τοπικά), και εμπεριέχει αβεβαιότητα ως προς την απόδοση και ποσοτικοποίηση του οφέλους. Παράλληλα, όπως ανέφερε ο κ. Τύμβιος, απαιτείται η επιστημονική παρακολούθηση του πειράματος και η διαφάνεια των αποτελεσμάτων, αφού το υψηλό κόστος είναι πολύ σημαντικός παράγοντας.

Άτοπη η σύγκριση σποράς νεφών με αφαλάτωση

Αυτή η σύγκριση είναι άτοπη, επισήμανε ο κ. Τύμβιος, διότι ενώ η αφαλάτωση προσφέρει εγγυημένο αποτέλεσμα ανεξαρτήτως καιρού, η σπορά νεφών εξαρτάται από φυσικά φαινόμενα (νεφοκάλυψη, θερμοκρασία). Εν τέλει, πρόσθεσε ο η αφαλάτωση είναι βιομηχανική λύση με σταθερή παραγωγή, ενώ η δεύτερη στοχαστική παρέμβαση που προσθέτει στην υπάρχουσα θετική δυναμική.