ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...

«O ιός αυτός δεν μπορεί να είναι κατασκεύασμα εργαστηρίου»

Ελληνίδα ειδικός απαντά

Η Μιράντα Δρογκάρη-Απειρανθίτου είναι Iατρός Bιοπαθολόγος, διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικά υπεύθυνη στο Ερευνητικό Εργαστήριο Λοιμώξεων της Δ’ Παθολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ (τμήματα Ιατρικής Μικροβιολογίας και Μυκητολογίας). Εχει εργαστεί στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Mario Negri στο Μιλάνο και για πολλά χρόνια σε Πανεπιστήμια της Ολλανδίας στην έρευνα της κυτταρικής ανοσίας και ανοσολογίας των λοιμώξεων.

«Βιώνουμε μια πρωτόγνωρη στον αιώνα μας πανδημία - με τόσο μεγάλη δυναμική εξάπλωσης ώστε ενέχει τον κίνδυνο όσοι νοσήσουν σοβαρά, να νοσήσουν σχεδόν ταυτόχρονα», λέει η ίδια. «Αν συμβεί αυτό, κανένα σύστημα υγείας, σε καμία χώρα δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει».

«Στη χώρα μας είχαμε την τύχη η επιδημία να εμφανιστεί λίγο αργότερα - προλάβαμε να μάθουμε από την εμπειρία των γεγονότων και δεν υποτιμήσαμε τη δυναμική εξάπλωσης της Covid-19. Η επιλογή της κυβέρνησης να δώσει τον πρώτο λόγο στους ειδικούς επιστήμονες ήταν σοφή. Έχω την τύχη να γνωρίζω τα περισσότερα μέλη της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων, τόσο από τη δουλειά τους, όσο και προσωπικά- είναι εξαιρετικοί και πρέπει να τους εμπιστευόμαστε. Ειδικότερα για τον Καθηγητή Τσιόδρα, δεν θα μπορούσα να φανταστώ άλλον καταλληλότερο για τη θέση του εκπροσώπου, από αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο και επιστήμονα».

Πώς καταφέρνει να εισβάλλει ο ιός στα κύτταρα και να τα προσβάλλει;

Τα κύτταρα έχουν στην επιφάνειά τους υποδοχείς, «πόρτες» δηλαδή, για να επικοινωνούν με το περιβάλλον και να επιτελούν τις λειτουργίες τους. Οι πόρτες αυτές είναι κλειδωμένες για τους «εισβολείς», όπως μικρόβια ή τοξικές ουσίες.
Οποιοσδήποτε ιός εισχωρεί μόνο εάν έχει κάποια «αντικλείδια»- πρωτεϊνικά μόρια στην επιφάνειά του. Στον συγκεκριμένο κορωνοϊό, τα μόρια αυτά βρίσκονται στις προεξοχές της επιφάνειας του που μοιάζουν με κορώνες- προέκυψαν με μετάλλαξη από κάποιον πρόγονο του ιού, που υπήρχε μεν στο περιβάλλον, αλλά δεν είχε αυτό το «αντικλείδι».

Μπορεί η άμυνα του οργανισμού μας στον ιό να έχει και αρνητικές επιπτώσεις;

Οι φλεγμονώδεις αντιδράσεις που συμβαίνουν στον οργανισμό μας κατά τη διάρκεια των «μαχών» που δίνει το αμυντικό μας σύστημα, έχουν σκοπό την εξουδετέρωση κάθε εισβολέα. Όμως, κάποιες φορές, είναι τόσο υπέρμετρες, ώστε προσβάλλουν και τον ίδιο τον οργανισμό, «τραυματιζόμαστε» από τα ίδια μας τα «πυρομαχικά» δηλαδή. Οι άνθρωποι μπορεί να χάσουν τη ζωή τους όχι από το ίδιο τον ιό, αλλά από την αντίδραση του οργανισμού για να τον απομακρύνει.

Ειδικότερα για τον κορωνοϊό, δεν γνωρίζουμε με πλήρη ακρίβεια τους μηχανισμούς δράσης του- θα χρειαστούν πολλά χρόνια έρευνας γι’ αυτό. Γνωρίζουμε όμως, ότι προσβάλλει τα κύτταρα των βλεννογόνων και των πνευμόνων και προκαλεί μια υπέρμετρη φλεγμονώδη αντίδραση: οι κυψελίδες των πνευμόνων (όπου γίνεται η ανταλλαγή του οξυγόνου) γεμίζουν υγρό που σταδιακά καταλαμβάνει όλο τον πνεύμονα. Οι ασθενείς αδυνατούν να αναπνεύσουν κανονικά, χρειάζονται αναπνευστήρες και εντατική φροντίδα.

Στην εξέλιξή της η ίωση αυτή μπορεί να αφήσει στους πνεύμονες «ουλές»: ο πνευμονικός ιστός δεν επανέρχεται στην κανονική του μορφή, αλλά γίνεται ινώδης, με συνέπεια την στέρηση οξυγόνωσης (υποξία) και το θάνατο. Αλλά και οι αποθεραπευμένοι, εαν η έκταση των ουλών είναι μεγάλη, κινδυνεύουν από χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια.

Σε τι διαφέρει η COVID-19 από μια κοινή γρίπη;

Ο νέος κορωνοϊός που την προκαλεί, είναι πολύ διαφορετικός από αυτούς της γρίπης.

1) η μεταδοτικότητα του είναι μεγαλύτερη, δηλαδή ο κάθε μολυσμένος μπορεί να τον μεταδώσει σε τουλάχιστον δύο φορές περισσότερους ανθρώπους απ’ ότι στη γρίπη.

2) ο χρόνος επώασης είναι μακρύτερος, δηλαδή από τη στιγμή της πρώτης επαφής μέχρι την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων περνούν περισσότερες μέρες, συνήθως 5 για την COVID-19, αλλά με ένα εύρος 2-14 μέρες. Για τη γρίπη είναι συνήθως 2-4 μέρες. Αυτό είναι ένα «ύπουλο» στάδιο, διότι άτομα με ήπια ή καθόλου συμπτώματα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό ανυποψίαστα σε άλλους,

3) η νόσος μπορεί να προσβάλει άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, αλλά αυτοί που νοσούν βαριά είναι στην πλειοψηφία τους άτομα πάνω από 65 ετών ή ανήκουν σε άλλες ευπαθείς ομάδες, ενώ στο 15% των προσβληθέντων μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή πνευμονία ή και μυοκαρδίτιδα.

Γιατί θεωρείτε ότι ο νέος κορωνοϊός δεν δημιουργήθηκε σε εργαστήρια;

Στη φύση υπάρχουν αμέτρητοι ιοί, ενώ και νέοι (ιοί) δημιουργούνται συνεχώς.
Οι ιοί είναι οργανισμοί με γενετικό υλικό DNA (ή RNA), οι οποίοι έχουν την ικανότητα να προάγουν τον πολαπλασιασμό τους μέσα σε ένα κύτταρο. Επειδή δεν έχουν κύτταρα οι ίδιοι, χρησιμοποιούν τα κύτταρα άλλων οργανισμών, οποιωνδήποτε ζώων, φυτών, μικροβίων.

Οταν ένας οργανισμός πολλαπλασιάζεται, υφίσταται μεταλλάξεις, δηλαδή μικρές διαφοροποιήσεις στη σύνθεση του γενετικού του υλικού. Αυτό είναι μια φυσιολογική διαδικασία, ισχύει για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς για να μπορούν να προσαρμόζονται σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και έτσι να συνεχίζεται η ζωή.

Όσο ταχύτερα πολλαπλασιάζεται ένας οργανισμός, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχει για μεταλλάξεις. Και όταν οι μεταλλάξεις είναι πολλές, μιλάμε πλέον για νέο είδος. Το κάθε νέο είδος σημαίνει ότι έχει και διαφορετικές ιδιότητες από το παλιό, όπως και το κάθε ζώο έχει τους δικούς του ιούς, ακριβώς επειδή προσαρμόστηκαν στον συγκεκριμένο οργανισμό. Η μεταπήδηση ενός ιού από το ένα είδος ζώου στο άλλο είναι δύσκολη, συνήθως απαιτεί πολλά χρόνια για να γίνει και πρέπει να το επιτρέψουν οι κατάλληλες συνθήκες, όπως επανειλημμένες στενές επαφές.

Ας μη γελιόμαστε λοιπόν. Η φύση είναι απείρως πιο δυνατή να κατασκευάσει ένα καινούργιο ιό, από οποιοδήποτε ανθρώπινο εργαστήριο, πραγματικό ή φανταστικό.

Για τη συγκεκριμένη περίπτωση του κορωνοϊού, μια ομάδα επιστημόνων δημοσίευσε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature Medicine μια πολύ ενδιαφέρουσα και σοβαρή μελέτη (Andersen, K.G., Rambaut, A., Lipkin, W.I. et al. The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med (2020). https://doi.org/10.1038/s41591-020-0820-9). Μετά από ανάλυση του γονιδιώματος του νέου κορωνοϊού, παρουσιάζονται ισχυρές αποδείξεις ότι ο ιός αυτός δεν μπορεί να είναι κατασκεύασμα εργαστηρίου, ούτε προϊόν ηθελημένης μετατροπής. Μεταλλάχθηκε με φυσικό τρόπο.

Γνωρίζουμε από πού προέκυψε;

Προς το παρόν μόνο να υποθέσουμε μπορούμε. Στην εργασία που προανέφερα, οι επιστήμονες συνέκριναν το γενετικό υλικό του ιού (συγκεκριμένα το κομμάτι που έχει σχέση με την κατασκευή του «αντικλειδιού») με αντίστοιχο γενετικό υλικό από διάφορα είδη νυχτερίδων της Κίνας. Ανάλογη σύγκριση έγινε και με γενετικό υλικό ενός είδους μυρμηγκοφάγου, του παγκολίνου, ενός ζώου προς εξαφάνιση που το κυνήγι του έχει απαγορευθεί στην Κίνα, αλλά διακινείται παράνομα γιατί πολλοί καταναλώνουν το κρέας του.

Πράγματι, σε κάποια κομμάτια του γενετικού υλικού του ιού βρέθηκε μεγάλη ομοιότητα με ένα είδος νυχτερίδας, ενώ σε κάποια άλλα με τον παγκολίνο. Αν ο ιός αυτός μεταλλάχθηκε στη σημερινή του μορφή αρχικά μέσα σε κάποια ζώα και μετά πέρασε στον άνθρωπο (άρα τον «πήραμε έτοιμο»), ή κάποια πρόδρομη μορφή του πέρασε στον ανθρώπινο οργανισμό και εξελίχθηκε περαιτέρω, είναι οι δύο ερωτήσεις- θεωρίες που επικρατούν αυτή τη στιγμή. Οι έρευνες πρέπει να συνεχιστούν και να συγκριθεί ένας μεγάλος αριθμός, διαφόρων ζώων, ώστε να εντοπίσουμε τον άμεσο πρόγονο του ιού.

Γιατί αυτά τα ζώα;

Οι νυχτερίδες είναι γνωστό ότι είναι φορείς κορωνοϊών- και συγκαταλέγονται στις διαιτητικές συνήθειες των ανθρώπων σε πολλές περιοχές στην Ασία ως «λιχουδιές». Όπως και άλλα «άγρια» ζώα, πωλούνται στις λεγόμενες «υγρές» αγορές της Κίνας. Σε αυτές τις πολυπληθέστατες «λαϊκές αγορές» πωλούνται ζωντανά ή σφαγιασθέντα ζώα- από πουλερικά και ψάρια, έως αρουραίοι και νυφίτσες, ακόμη και ερπετά ή έντομα. Πολλά μαγειρεύονται και καταναλώνονται επί τόπου, ενώ αρκετά καταναλώνονται ωμά, όλα αυτά συνήθως χωρίς κανέναν κτηνιατρικό έλεγχο και σε άθλιες συνθήκες υγιεινής Χρησιμοποιούνται επίσης στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Η γρίπη όπως το SARS και άλλες επιδημίες από αναπνευστικούς ιούς από τέτοιες περιοχές (και πρακτικές) προέρχονται.

Οι άνθρωποι στην Κίνα σήμερα καταλαβαίνουν το πρόβλημα και πολλοί είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τις καταναλωτικές αυτές συνήθειες. Η κυβέρνηση του Πεκίνου όμως, ενώ απαγόρευσε τη βρώση άγριων ζώων μετά τη νέα αυτή επιδημία, εξακολουθεί να προάγει το εμπόριο τους, όπως και μονάδες εκτροφής άγριων ζώων για την παραδοσιακή ιατρική. Η παραδοσιακή ιατρική αποτελεί μεγάλη βιομηχανία στην Κίνα, αξίας περίπου 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Εχουν σχέση δηλαδή οι επιδημίες αυτές με τη συμπεριφορά του ανθρώπου;

Περισσότερες από 70% των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών στον άνθρωπο, προέρχονται από τα άγρια ζώα. Αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην ανθρώπινη συμπεριφορά: οι παρεμβάσεις στα παρθένα δάση (εκτεταμένη υλοτομία, εξόρυξη, κατασκευή δρόμων) και η ταχεία αστικοποίηση φέρνει σημαντικούς αριθμούς ανθρώπων σε στενότερη επαφή με ζωικά είδη που ποτέ στο παρελθόν δεν ήταν τόσο κοντά μας.

Συνεπώς, μια επόμενη πανδημία με κάποιον νέο ιό είναι απλά θέμα χρόνου. Εκτός των ανθρώπινων ζωών που χάνονται, oι επιδημίες αυτές αποτελούν και «ένα κρυφό κόστος για την οικονομική ανάπτυξη του ανθρώπου» όπως λέει και η Kate Jones, καθηγήτρια του UCL, σ’ ένα πρόσφατο, πολύ ενδιαφέρον άρθρο στον Guardian. Είναι ευκαιρία λοιπόν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να αναθεωρήσουν πολλά στην πολιτική τους και να επικεντρωθούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Ήδη βλέπουμε τις σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις της επιδημίας αυτής παγκοσμίως, εν πολλοίς ανυπολόγιστες εφόσον το τέλος της πανδημίας δεν διαφαίνεται ακόμη. Ποιοί θα αντέξουν μια επόμενη επιδημία;

Μπορεί ο συγκεκριμένος ιός να «επιστρέψει» σε κάποιον που νόσησε; Επίσης, μπορεί να μεταλλαχθεί;

Η εμπειρία από την Κίνα δείχνει ότι -τουλάχιστον για το σύντομο αυτό χρονικό διάστημα από την έναρξη της επιδημίας- οι άνθρωποι που πέρασαν την ίωση δεν ξανανόσησαν από τον ίδιο ιό. Πρέπει, όμως, να μελετηθεί σε βάθος χρόνου κατά πόσο τα αντισώματα που αναπτύσσονται είναι προστατευτικά και για πόσο καιρό παραμένουν σε ικανοποιητικά επίπεδα. Υπήρξαν μεμονωμένες περιπτώσεις ασθενών στους οποίους ανιχνεύθηκε ξανά ο ιός μετά το εξιτήριο από το νοσοκομείο, αλλά πιθανόν το προηγούμενο τεστ που έκαναν ήταν απλά ψευδώς αρνητικό. Όσον αφορά στη μετάλλαξη, οι μέχρι τώρα έρευνες δείχνουν ότι ο ιός που κυκλοφορεί παραμένει μέχρι στιγμής βασικά ο ίδιος και έχει περίπου πέντε φορές χαμηλότερο ρυθμό μετάλλαξης απ΄ότι ο ιός της γρίπης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, τόσο για το γρηγορότερο τέλος της επιδημίας, όσο και για την παρασκευή ενός σταθερού εμβολίου.

Πηγή: huffingtonpost.gr

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Κοινωνία: Τελευταία Ενημέρωση

X
X