Πανίκος Κωνσταντίνου
Ο Ιταλός καθηγητής Αφρικανικής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν στις ΗΠΑ, Πίτερ Αλέτζι κάποτε είχε πει την εξής φράση: «Στη Σέριε Β βασιλεύουν οι πιο κυνικές, κουραστικές, αγχωτικές, κακόγουστες, καταστροφικές, μελαγχολικές, ανιαρές, υπολογιστικές, στενόμυαλες, άθλιες και κωμικοτραγικές εκφράσεις του ποδοσφαίρου». Το θέμα μας βέβαια δεν είναι πως ήταν κάποτε ή μπορεί και να συνεχίζουν να είναι οι αγώνες στη Β΄ κατηγορία της Ιταλίας αλλά το Κύπελο Εθνών Αφρικής.
Ο Πίτερ Αλέτζι είναι ιστορικός του ποδοσφαίρου και μάλιστα έγραψε και το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο « Αφρικανικά ποδοσφαιρικά τοπία. Πώς μια ήπειρος άλλαξε το παιχνίδι του κόσμου». Με αυτή την ιδιότητα, λοιπόν, του ιστορικού του ποδοσφαίρου και του επαΐοντα για το αφρικανικό ποδόσφαιρο ο Πίτερ Αλέτζι μπορεί να μας δώσει μια μικρή ένδειξη, τι μπορεί να σημαίνει για τη γειτονική μας ήπειρο και τους κατοίκους της το Κύπελο Εθνών.
Στην Κύπρο το ενδιαφέρον είναι μικρό, όπως και για το Ασιατικό Κύπελο Εθνών. Μια κλεφτή ματιά παραπάνω ρίχνουμε στο Κόπα Αμέρικα, λόγω Βραζιλίας και Αργεντινής αλλά εκείνης της μικρής δόσης… εξωτισμού που μας συνεπαίρνει ακόμη για τους Λατινοαμερικάνους.
Από την άλλη, δίνουμε μάχη με τις μπύρες να κρατηθούμε στον αφρό, κάθε τέσσερα χρόνια, όταν διοργανώνεται το Γιούρο. Και ας μη λαμβάνει μέρος η Κύπρος ποτέ. Κάποια στιγμή, κάποτε, ίσως, μπορεί, θα δούμε… Ότι στο νησί μας δεν υπάρχει ζεστό ενδιαφέρον για το Κύπελο Εθνών Αφρικής δεν σημαίνει ότι οι Αφρικανοί δεν «τρελαίνονται», ίσως και παραπάνω από τους Ευρωπαίους για τη δική τους διοργάνωση.
Αποικιοκρατία
Για να καθαρίσουμε λίγο το τοπίο και να βάλουμε μια τάξη θα πρέπει καταρχάς να σημειώσουμε ότι η Αφρική έτυχε εκμετάλλευσης από μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης κατά τον 19ο αιώνα (Γαλλία, Βρετανική Αυτοκρατορία, Πορτογαλία, Ιταλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία), όταν καπηλεύτηκαν όλο τον φυσικό της πλούτο μετά από μια διάσκεψη που έλαβε χώρα στο Βερολίνο το 1885. Οργάνωσαν σχέδια αποικισμού και τεμάχισαν τη μαύρη ήπειρο σε περιοχές ελέγχου.
Τι είναι λοιπόν το ποδόσφαιρο για τους Αφρικανούς;
Επιστρέφουμε στον κ. Αλέτζι που υποστηρίζει ότι η διάδοση του ποδοσφαίρου στην Αφρική δεν έγινε για να ωφεληθούν οι γηγενείς πληθυσμοί, αφού στην πραγματικότητα οι αποικιοκράτες καθησύχαζαν τους Αφρικανούς μέσα από το παιχνίδι και προσπαθούσαν να εγκαθιδρύσουν ένα αποικιακό τρόπο σκέψης.
Ωστόσο, όπως σημειώνει «Τον Χριστιανισμό στην Αφρική μπορεί να μην τον ασπάστηκαν όλοι αλλά τη στρογγυλή Θεά σίγουρα». Εισβάλλοντας στην «μαύρη» ήπειρο οι Ευρωπαίοι θέλοντας να την ανακαλύψουν, εκχριστιανίσουν και εκπαιδεύσουν βάσει της δικής τους κουλτούρας, αρκετοί εξερευνητές και ιεραπόστολοι μετακινούνταν σε διάφορες περιοχές της Αφρικής για να ιδρύσουν σχολεία. Παράλληλα, ενθάρρυναν τα παιδιά των ιθαγενών να λαμβάνουν μέρος σε αθλήματα και κυρίως στο νέο σπορ της Βρετανίας, το ποδόσφαιρο.
Τα πρώτα καταγεγραμμένα παιχνίδια ποδοσφαίρου διεξήχθησαν το 1862 στο Κέιπ Τάουν και στο Πορτ Ελίζαμπεθ μεταξύ στρατιωτών και δημοσίων υπαλλήλων. Ο Σκωτσέζος εξερευνητής Ντέιβιντ Λίβινγκστον ήταν ο γεννήτορας του ποδοσφαίρου στη Ζάμπια. Θρυλείται δε πως στις αποσκευές του εκτός από ιατρικό εξοπλισμό και μια βίβλο, είχε και μία μπάλα ποδοσφαίρου. Δύο από τις σπουδαιότερες ομάδες την Αίγυπτο αλλά και ολόκληρης της Αφρικής η Αλ Άχλι και η Ζάμαλεκ δημιουργήθηκαν μετά την κάθοδο βρετανών στρατιωτών στο Κάιρο που έφεραν μαζί τους και το νέο παιχνίδι.
Το ίδιο συνέβη και στην Γκάνα όπου το 1911 ιδρύθηκε η πρώτη ομάδα της χώρας η Hearts of Oak μετά άφιξη των πρώτων αποικιοκρατών, οι οποίοι πρώτα παρουσίασαν το νέο παιχνίδι στην τοπική κυβέρνηση για να το εγκρίνει.
Σε αρκετές χώρες υπήρχε βέβαια και ο φυλετικός διαχωρισμός όπως για παράδειγμα στην Αιθιοπία που αποικήθηκε από Ιταλούς αλλά και στο Καμερούν που ήταν αποικία της Γαλλίας. Η Oryx Douala στην πόλη Ντουάλα αποτελείτο από μαύρους παίκτες και στην πόλη Γιαουντέ ιδρύθηκε από λευκούς η Grand Superior.
Λατρεύουν την μπάλα σαν θεά
Δεν είναι υπερβολικός ο τίτλος, αν αναλογιστεί κανείς πόσοι και πόσοι επαγγελματίες ποδοσφαιριστές αγωνίζονται σε ψηλό επίπεδο στους ευρωπαϊκούς συλλόγους. Ακόμη και στο διαδίκτυο στη σύγχρονη εποχή διαπιστώνουμε τη λατρεία που έχουν, από τα αυτοσχέδια χωμάτινα γήπεδα και τις πρόχειρα ραμμένες φανέλες που βάφονται στα χρώματα των κορυφαίων ομάδων της Ευρώπης και τις φοράνε παιδιά και μεγάλοι. Είναι ένα από τα λίγα λαϊκά πράγματα που ενώνει γειτονιές, πόλεις, φυλές και χώρες.
Ενδεικτικά μερικοί από τους κορυφαίους Αφρικανούς αθλητές που ξεκίνησαν από τις αλάνες και έφτασαν να λατρεύονται από εκατομμύρια ποδοσφαιρόφιλους σε όλο τον κόσμο είναι ο Λιβεριανός Τζορτζ Γουέα, οι Σάμουλετ Ετό και Ροζέ Μιλά από το Καμερούν, ο Ντιντιέ Ντρογκμπά από την Ακτή Ελεφαντοστού, ο Σενεγαλέζος Σαντιό Μανέ και ο Αιγύπτιος Μοχάμεντ Σαλάχ.
Τρία χρόνια πριν από το Γιούρο
Η Αφρικανική Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου ιδρύθηκε το 1957, τρία χρόνια μετά την ΟΥΕΦΑ, στο Χαρτούμ. Στην ιδρυτική συνέλευση ήταν το Σουδάν που είχε τον ρόλο του οικοδεσπότη μαζί με τις Αίγυπτο, Νότια Αφρική και Αιθιοπία. Σήμερα απαριθμεί 54 χώρες μέλη. Η Νότιος Αφρική στη συνέχεια αποβλήθηκε λόγω του απαρτχάιντ, για τρεις δεκαετίες (1961-1992). Την ίδια χρονιά (1957), τρία χρόνια πριν από το πρώτο Γιούρο, διοργανώθηκε το πρώτο Κύπελο Εθνών Αφρικής με τη συμμετοχή τριών χωρών (Σουδάν, Αιγύπτου, Αιθιοπίας) με την Αίγυπτο να αναδεικνύεται νικήτρια. Από τότε διοργανώνεται κάθε «περίπου» δύο χρόνια. Πολυνίκης του θεσμού είναι η Αίγυπτος με επτά κατακτήσεις.
Οι νικητές της διοργάνωσης
Αίγυπτος 7 (1957, 1959, 1986, 1998, 2006, 2008, 2010)
Καμερούν 5 (1984, 1988, 2000, 2002, 2017)
Γκάνα 4 (1963, 1965, 1978, 1982)
Νιγηρία 3 (1980, 1994, 2013)
Αλγερία 2 (1990, 2019)
Ακτή Ελεφαντοστού 2 (1992, 2015)
Δημ. Κόγκο 2 (1968, 1974)
Σενεγάλη 1 (2021)
Ζάμπια 1 (2012)
Τυνησία 1 (2004)
Ν. Αφρική 1 (1996)
Μαρόκο 1 (1976)
Κόγκο 1 (1972)
Σουδάν 1 (1970)
Αιθιοπία 1 (1962)
Τα φαβορί για τον τίτλο
Συναισθηματικά; Θα ήθελα το Μαρόκο, αφενός διότι οι οπαδοί στη χώρα και ιδιαίτερα στην Καζαμπλάνκα δημιουργούν απίθανη ατμόσφαιρα στις εξέδρες και αφετέρου επειδή στο τελευταίο μουντιάλ στο Κατάρ ήταν μία από τις ευχάριστες εκπλήξεις.
Πρώτο φαβορί θεωρείται η Σενεγάλη η οποία είναι και η τελευταία πρωταθλήτρια Αφρικής ενώ μέχρι τέλους έχουν τις ικανότητες να το τραβήξουν παραδοσιακές δυνάμεις, σύμφωνα με την ιταλική εφημερίδα La Gazzetta dello Sport, πρόκειται για τις Νιγηρία, Καμερούν και τη διοργανώτρια Ακτή Ελεφαντοστού. Προσθέτω και εγώ την Αίγυπτο του Μοχάμεντ Σάλαχ.
Εννέα «Κύπριοι» στη φετινή διοργάνωση
Το 34ο Κύπελο Εθνών Αφρικής, θα διεξαχθεί στην Ακτή Ελεφαντοστού από τις 13 Ιανουαρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου 2024. Αρχικά ήταν προγραμματισμένο να γίνει το καλοκαίρι του 2023, ωστόσο, η εκτελεστική επιτροπή της CAF αποφάσισε τη ματαίωση του λόγω των δυνατών βροχοπτώσεων εκείνη την περίοδο και το μετέθεσε για τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2024.
Η αλλαγή επηρέασε αρκετά πρωταθλήματα στην Ευρώπη και μεταξύ αυτών και η Κύπρος που θα… προσφέρει εννέα ποδοσφαιριστές στη διοργάνωση.
Τους περισσότερους έχει η Ομόνοια (Ουζόχο-Νιγηρία, Σεμέδο-Πράσινο Ακρωτήρι, Κασάμα-Γουϊνέα Μπισάο), δύο έχει ο Άρης (Μαγιαμπέλα-Ν. Αφρική, Γιαγκό-Μπουρκίνα Φάσο) και από ένα εκπρόσωπο οι ΑΠΟΕΛ (Ντάλσιο-Γουϊνέα Μπισάο), ΑΕΖ (Κένι Ρόσα Σάντος-Πράσινο Ακρωτήρι), Ανόρθωση (Τσίκο-Αγκόλα) και Δόξα (Φοφανά-Μαυριτανία).
Στο Κύπελο Εθνών Αφρικής λαμβάνουν μέρος 24 χώρες που έχουν χωριστεί σε έξι ομίλους
Α΄ Όμιλος (Ακτή Ελεφαντοστού, Νιγηρία, Ισημερινή Γουϊνέα, Γουϊνέα Μπισάου)
Β΄ Όμιλος (Αίγυπτος, Γκάνα, Πράσινο Ακρωτήρι, Μοζαμβίκη)
Γ΄ Όμιλος (Σενεγάλη, Καμερούν, Γουϊνέα, Γκάμπια)
Δ΄ Όμιλος (Αλγερία, Μπουρκίνα Φάσο, Μαυριτανία, Αγκόλα)
Ε΄ Όμιλος (Τυνησία, Μάλι, Ν. Αφρική, Ναμίμπια)
Στ΄ Όμιλος (Μαρόκο, Δημοκρατία Κόγκο, Ζάμπια, Τανζανία)
Οι δύο πρώτες ομάδες από κάθε όμιλο προκρίνονται στην επόμενη φάση καθώς και οι τέσσερεις καλύτερες τρίτες από τους έξι ομίλους. Η συνέχεια θα είναι νοκ-άουτ αγώνες μέχρι τον τελικό της 11ης Φεβρουαρίου στο στάδιο Alassane Ouattara, γνωστό ως Ολυμπιακό Στάδιο του Ebimpé και το οποίο χτίστηκε το 2020. Κόστισε 235 εκατομμύρια ευρώ και είναι χωρητικότητας 60.012 θεατών.
