Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πραγματοποιούνται πάνω από 10.000 προσπάθειες - κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης το χρόνο. Η απαίτηση της κοινωνίας για τη χρήση της μεθόδου αυτής είναι πολύ ισχυρή.
H μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF), μετά την καθιέρωσή της, έχει εξαπλωθεί ραγδαία σε όλο τον κόσμο και σήμερα, σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες αργότερα, είναι μέθοδος ρουτίνας που έχει μπει στην καθημερινότητα πολλών ζευγαριών.
Σήμερα, στις περισσότερες δυτικές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η εφαρμογή των μεθόδων της εξωσωματικής γονιμοποίησης ρυθμίζεται από ειδικό νόμο - πλαίσιο και έχουν καθιερωθεί παροχές από τους ασφαλιστικούς φορείς προς τα ενδιαφερόμενα ζευγάρια.
Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για αποτελεσματική μέθοδο. Σήμερα, εκτιμάται ότι το 80% των ζευγαριών που θα καταφύγουν σε IVF θα καταφέρουν τελικά να αποκτήσουν παιδί, μετά από μία ή περισσότερες προσπάθειες. Η έρευνα και η εξέλιξη στο επιστημονικό πεδίο αυτό είναι διαρκής και εντατική, ενώ υπάρχει σημαντική βελτίωση των ποσοστών επιτυχίας, σε σύγκριση με αυτά που ήταν πριν δύο ή τρείς δεκαετίες. Με τις μεθόδους της εξωσωματικής γονιμοποίησης σήμερα μπορούν να αντιμετωπιστούν προβλήματα που στο παρελθόν η λύση τους ήταν αδύνατη.
Οι μέθοδοι της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι υψηλής τεχνολογίας. Απαιτείται υψηλή επιστημονική γνώση από την πλευρά του ειδικού ιατρού της αναπαραγωγής, αλλά ταυτόχρονα είναι και ομαδική δουλειά που συνδυάζει τις ικανότητες του ιατρού, των εξειδικευμένων εμβρυολόγων, του εξειδικευμένου παραϊατρικού προσωπικού, των γενετιστών, με τα κατάλληλα τεχνικά μέσα όπως υπέρηχοι, κλίβανοι, μικροσκόπια, θρεπτικά υλικά, μέθοδοι κρυοσυντήρησης. Ταυτόχρονα είναι απαραίτητη η διαρκής και έγκαιρη ενσωμάτωση των νεώτερων τεχνολογιών, που διαρκώς προκύπτουν από την έρευνα.
Δεν είναι απαραίτητη η προσφυγή στην εξωσωματική γονιμοποίηση για όλα τα ζευγάρια. Μετά από εύλογο χρονικό διάστημα προσπαθειών για φυσιολογική σύλληψη, πρέπει να γίνεται διερεύνηση για πιθανά αίτια μειωμένης γονιμότητας του ζευγαριού από το γιατρό και, ανάλογα με την περίπτωση, να εφαρμόζονται, και να εξαντλούνται πρώτα, οι πιο απλές μέθοδοι που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη φυσική σύλληψη όπως, για παράδειγμα, η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης ή η σπερματέγχυση.
Παρ’ όλα αυτά, η ζήτηση για εξωσωματική γονιμοποίηση σήμερα φαίνεται ότι αυξάνει και ένας ση-μαντικός λόγος για το γεγονός αυτό είναι η αναβολή της απόκτησης παιδιών και η μεγαλύτερη ηλικία των υποψήφιων μητέρων.
Οι συνηθισμένες ενδείξεις για IVF σήμερα είναι:
Οριστική απόφραξη των σαλπίγγων
Εκτεταμένη ενδομητρίωση
Ανωοθυλακιορρηξία - δυσκολία στην επιτυχία ωορρηξίας που δεν αντιμετωπίζεται με άλλες μεθόδους
Ανδρικά αίτια - σημαντική μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων
Ανεξήγητη υπογονιμότητα - όταν όλες οι εξετάσεις φαίνονται φυσιολογικές και οι απλούστερες μέθοδοι δεν έχουν πετύχει
Προχωρημένη ηλικία της γυναίκας, 40 ετών και πάνω, όπου, συνιστάται η προσφυγή στην εξωσωματική πιο σύντομα
Ειδικές περιπτώσεις γνωστών χρωμοσωμικών ή γενετικών ανωμαλιών στο ζευγάρι, όπου απαιτείται να γίνει προεμφυτευτικός έλεγχος για την γέννηση υγιούς παιδιού.
Η τυπική διαδικασία ενός ολοκληρωμένου κύκλου IVF διαρκεί περίπου 25-35 ημέρες και μπορεί να περιγραφεί ως εξής:
Διέγερση των ωοθηκών με φάρμακα.
Λήψη των ωαρίων ή ωοληψία.
Γονιμοποίηση των ωαρίων με το σπέρμα του συντρόφου.
Καλλιέργεια των εμβρύων στο εργαστήριο.
Τοποθέτηση των εμβρύων στη μήτρα ή εμβρυο-μεταφορά
Τεστ εγκυμοσύνης 10-12 ημέρες μετά την εμβρυο-μεταφορά
Συμπληρωματικά στην τυπική μέθοδο που περιγράφηκε παραπάνω υπάρχουν οι συναφείς τεχνικές που δίνουν λύσεις σε ζευγάρια με πιο πολύπλοκα προβλήματα:
Δωρεά ωαρίων, σπέρματος ή εμβρύων
Λήψη σπέρματος από τους όρχεις
Κατάψυξη και φύλαξη εμβρύων
Κατάψυξη και φύλαξη ωαρίων
Προεμφυτευτικός έλεγχος και προεμφυτευτική διάγνωση (PGS και PGD)
Παρένθετη μητρότητα
Οι μέθοδοι της εξωσωματικής γονιμοποίησης θεωρούνται ασφαλείς. Με την παγκόσμια διάδοσή τους και τη σχετική ανταλλαγή απόψεων έχουν εγερθεί διάφορα ερωτήματα για πιθανές ή σπανιότερες επιπλοκές και κινδύνους που συνοψίζονται παρακάτω:
Επιπλοκές από τις ενέσεις, την αναισθησία και την ωοληψία: Θεωρούνται σήμερα αμελητέες με την ορθή ιατρική πρακτική.
Σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS): Η σημερινή κλινική πρακτική έχει επιτύχει την ελαχιστοποίηση του φαινομένου αυτού, κυρίως με την πρόληψή του.
Πολύδυμη κύηση: Αποφεύγεται σήμερα με την τακτική της μεταφοράς λιγότερων εμβρύων (1-2 το πολύ)
Άγχος: Δεν έχει αποδειχθεί ποτέ ότι μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην επιτυχία εγκυμοσύνης, μπορεί όμως να θεωρηθεί ως επιπλοκή και παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής του ζευγαριού.
Αυξημένες επιπλοκές στην κύηση και αυξημένο ποσοστό καισαρικών τομών: Η σύλληψη με IVF δεν αποτελεί από μόνη της ένδειξη για καισαρική τομή. Είναι πιθανό όμως στις γυναίκες που κυοφορούν σε μεγαλύτερη ηλικία να εμφανιστούν επιπλοκές στην κύηση, όπως υπέρταση, διαβήτης, θρομβοφιλία, μαιευτικά προβλήματα.
Προβληματισμός για ενδεχόμενη καρκινογένεση: Πρέπει να τονιστεί με έμφαση ότι από τις μελέτες ουδέποτε επιβεβαιώθηκε αύξηση του κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου σε συσχέτιση με τη δόση ή το είδος των φαρμάκων ή με τον αριθμό των προσπαθειών που έχουν γίνει.
