Από σήμερα η Ελλάδα εξέρχεται από μια οκταετία Μνημονίων. Το τέλος του τελευταίου προγράμματος στήριξης σηματοδοτεί για την Αθήνα μια νέα εποχή μεγαλύτερης αυτονομίας –όχι όμως και ολοκληρωτικής, δεδομένης της τετραετούς εποπτείας των θεσμών– ως προς την άσκηση της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
Σύμφωνα με τους οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες, η Ελλάδα του 2018 είναι μια διαφορετική χώρα από αυτή του 2009.
Τι άφησαν πίσω τα Μνημόνια
Η χώρα βγαίνει από τα Μνημόνια με συρρίκνωση κατά 25% του ΑΕΠ της, την ανεργία να βρίσκεται στο 20% –μεγαλύτερη κατά επτά μονάδες σε σχέση με το 2010– ενώ το δημόσιο χρέος φτάνει σήμερα στο 180% του ΑΕΠ, τη στιγμή που το 2008, πριν από το πρώτο πρόγραμμα στήριξης, ήταν στο 109,4%.
Σε απόλυτους αριθμούς, το ελληνικό δημόσιο χρέος ήταν το 2010, πριν το πρώτο Μνημόνιο, 320 δισ. ευρώ και το ΑΕΠ στα 220 δισ. ευρώ. Σήμερα, το δημόσιο χρέος φτάνει στα 360 δισ. ευρώ, ενώ το ΑΕΠ της χώρας είναι περίπου 180 δισ. ευρώ. Επιπλέον, τα δημοσιονομικά μέτρα που θεσπίστηκαν αγγίζουν τα 80 δισ. ευρώ.
Αναφορικά με τον τραπεζικό τομέα, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στηρίχθηκε συνολικά με 64 δισ. ευρώ, ωστόσο έχει σήμερα 120 δισ. λιγότερες καταθέσεις σε σχέση με τις αρχές του 2010.
Ο μέσος μισθός στον ιδιωτικό τομέα έφτανε τον Ιούλιο του 2009 στα 1.285 ευρώ μεικτά, ενώ σήμερα, εννέα χρόνια μετά, είναι μόλις 929 ευρώ.
Τέλος, σημαντικό πλήγμα για την ανάπτυξη της χώρας αποτελεί το φαινόμενο της λεγόμενης «διαρροής εγκεφάλων» (brain drain), καθώς υπολογίζεται ότι μέσα στην οκταετία των Μνημονίων η Ελλάδα απώλεσε σημαντικό μέρος του επιστημονικού της δυναμικού, με περίπου 450.000 νέους να μεταναστεύουν κυρίως σε χώρες της Ευρώπης.
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα βρέθηκε το 2015 στο χείλος της εξόδου από το ευρώ, όμως σήμερα θεωρείται μια χώρα στον πυρήνα της νομισματικής ένωσης. Επιπλέον, κατάφερε μέσα στην οκταετία να πετύχει σημαντική εξάλειψη του ελλείμματος του προϋπολογισμού. Το 2017 το πλεόνασμα έφτασε το 4,2% του ΑΕΠ, ενώ την τελευταία διετία η ελληνική Κυβέρνηση υπερκαλύπτει του στόχους των προγραμμάτων ως προς αυτό το σκέλος.
Η ελληνική οικονομία καταγράφει, επίσης, για πέντε συνεχόμενα τρίμηνα αναπτυξιακούς ρυθμούς, γεγονός που συμβαίνει για πρώτη φορά από το 2008. Παράλληλα, μετά και από τη συμφωνία στο τελευταίο Eurogroup, έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση του χρέους τουλάχιστον έως το 2022. Σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, η επιτυχία των υπερπλεονασμάτων οφείλεται στις περικοπές των δημοσίων δαπανών, την ώρα που τα έσοδα κυμαίνονται στα ίδια περίπου επίπεδα.
Η επόμενη μέρα
Παρά το τέλος των προγραμμάτων στήριξης, η Αθήνα έχει ήδη συμφωνήσει για ένα Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής για την επόμενη τετραετία, στο οποίο προβλέπονται μέτρα ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ. Επιπλέον, για την ίδια περίοδο η Ελλάδα έχει δεσμευτεί σε πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ, αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα, μεταρρυθμίσεις του τραπεζικού συστήματος και ιδιαίτερα στον τομέα των «κόκκινων» δανείων, αλλά και ολοκλήρωση του πακέτου αποκρατικοποιήσεων. Οι δεσμεύσεις αυτές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη συμφωνία για την επιμήκυνση αποπληρωμής του δημοσίου χρέους.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αναμένεται να ανακοινώσει επισήμως το τέλος του προγράμματος, ενώ η Κυβέρνηση αναμένεται να δώσει έμφαση στα μέτρα εκείνα που θα αναδεικνύουν τον βαθμό αυτονομίας που παρέχει η μεταμνημονιακή περίοδος.
Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες, ετοιμάζεται πακέτο οικονομικής στήριξης των ασθενέστερων οικονομικά κοινωνικών ομάδων και φοροαπαλλαγών της μεσαίας τάξης, μέτρα τα οποία αναμένεται να ανακοινωθούν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα, η ελληνική Κυβέρνηση έχει ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να επαναδιαπραγματευτεί τα προνομοθετημένα μέτρα μείωσης των συντάξεων και του αφορολογήτου, τα οποία προβλέπεται να τεθούν σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του 2019.
ESM: Η Ελλάδα μπορεί να σταθεί με τα πόδια της
Η Ελλάδα ολοκληρώνει επίσημα το τριετές πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας του ESM σήμερα, με μια επιτυχημένη έξοδο από αυτό, μετά από συνολικές εκταμιεύσεις €61,9 δις. σε διάστημα τριών ετών για τη στήριξη της μακροοικονομικής προσαρμογής και της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών της χώρας, σημειώνει ο Μηχανισμός Σταθερότητας της Ευρωζώνης (ESM).
Τα υπόλοιπα €24,1 δις. που ήταν διαθέσιμα στο πλαίσιο προγραμμάτων μέγιστου ύψους €86 δις. δεν ήταν τελικά απαραίτητα, προστίθεται.
To ταμείο υπενθυμίζει ότι τα μέλη του ESM συμφώνησαν στο πακέτο οικονομικής βοήθειας τον Αύγουστο του 2015, ενώ Ελλάδα είχε επίσης λάβει δάνεια ύψους 141,8 δις. ευρώ από το EFSF μεταξύ 2012 και 2015. Το συνολικό ποσό που εκταμιεύθηκε από τα δύο ταμεία διάσωσης είναι 203,77 δις. ευρώ, με μακροχρόνια διάρκεια δανείων (επί του παρόντος κατά μέσο όρο άνω των 30 ετών) και τα πολύ ευνοϊκά επιτόκια. Επιπλέον υπενθυμίζεται ότι από το 2010 έως το 2012, η Ελλάδα έλαβε 52,9 δισ. ευρώ σε διμερή δάνεια στο πλαίσιο της λεγόμενης διευκόλυνσης δανείων από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ.
"Σήμερα μπορούμε να ολοκληρώσουμε με ασφάλεια το πρόγραμμα ESM χωρίς περαιτέρω προγράμματα διάσωσης, καθώς για πρώτη φορά από τις αρχές του 2010 η Ελλάδα μπορεί να σταθεί με τα πόδια της. Αυτό ήταν δυνατό χάρη στην εξαιρετική προσπάθεια του ελληνικού λαού, την καλή συνεργασία με την σημερινή ελληνική Κυβέρνηση και την υποστήριξη των Ευρωπαίων εταίρων μέσω δανείων και ελάφρυνσης του χρέους", δήλωσε ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Διοικητών του ESM Mario Centeno.
"Ο απώτερος στόχος του σχεδίου οικονομικής βοήθειας και των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα τα τελευταία οκτώ χρόνια ήταν η δημιουργία μιας νέας βάσης για υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη. Χρειάστηκε πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο, αλλά πιστεύω ότι είμαστε εκεί: Η οικονομία της Ελλάδας αυξάνεται ξανά, υπάρχει πλεόνασμα προϋπολογισμού και εμπορίου και η ανεργία μειώνεται σταθερά", αναφέρει στο μήνυμά του ο Πρόεδρος του Eurogroup.
Παρομοίως ο διευθύνων σύμβουλος του ESM Klaus Regling δήλωσε ότι "η Ελλάδα είναι η πέμπτη χώρα μετά την έξοδο της της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Κύπρου από τα προγράμματα EFSF ή ESM και καθώς ο ΕSM και ο EFSF είναι οι μεγαλύτεροι πιστωτές της Ελλάδας, που κατέχουν το 55% του συνολικού χρέους της ελληνικής Κυβέρνησης, τα συμφέροντά μας ευθυγραμμίζονται με τα συμφέροντα της Ελλάδας".
"Θέλουμε η Ελλάδα να είναι άλλη μια ιστορία επιτυχίας, να είναι ευημερούσα και μια χώρα εμπιστοσύνης για τους επενδυτές. Αυτό μπορεί να συμβεί υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα βασίζεται στην πρόοδο που επιτεύχθηκε με τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που δρομολογήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ΕSM", εξηγεί ο Επικεφαλής του Ταμείου.
"Σύντομα θα παράσχουμε περαιτέρω στήριξη στην Ελλάδα, καθώς τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, που συμφωνήθηκαν πολιτικά από την Ευρωομάδα τον Ιούνιο, θα ενσωματωθούν στις συμφωνίες δανεισμού με την Ελλάδα και αναμένεται να εγκριθούν επισήμως από το διοικητικό συμβούλιο του ΕFSF αυτό το φθινόπωρο".
Στο μήνυμα του Ταμείου υπενθυμίζεται ακόμη ότι "κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής βοήθειας, η Ελλάδα επωφελήθηκε από την άνευ προηγουμένου αλληλεγγύη των εταίρων της στη ζώνη του ευρώ".
"Χάρη στις εξαιρετικά συμφέρουσες συνθήκες δανεισμού του ESM και του EFSF με μακροχρόνιες διάρκειες και χαμηλά επιτόκια, η Ελλάδα εξοικονομεί περίπου 12 δισ. ευρώ ή 6,7% του ΑΕΠ ετησίως", προστίθεται.
Αναφέρεται επίσης ότι το 2017, ο ESM εφάρμοσε βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που θα μειώσουν το χρέος της Ελλάδας στο ΑΕΠ κατά περίπου 25 εκατοστιαίες μονάδες έως το 2060 και τις ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες.
Τα μεσοπρόθεσμα μέτρα αναμένεται να μειώσουν ακόμη περισσότερο τον δείκτη χρέους της Ελλάδας κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2060 και τις ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης της χώρας κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες.
Ο ΕSM θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις ελληνικές αρχές στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης , με σκοπό να διασφαλίσει ότι οι δικαιούχες χώρες θα είναι σε θέση να τον εξοφλήσουν τον δανεισμό όπως έχει συμφωνηθεί. Για το σκοπό αυτό, ο ESM θα λαμβάνει τακτικές εκθέσεις από την Ελλάδα και συμμετέχει με την Koμισιόν στις τακτικές αποστολές του στο πλαίσιο του Enhanced Surveillance, αναφέρεται.
Τέλος σημειώνεται ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) κατέβαλε επίσης στην Ελλάδα συνολικό ποσό δανείου ύψους 32,1 δισ. ευρώ παράλληλα με το ελληνικό δάνειο και το πρόγραμμα EFSF, από το οποίο έχουν ήδη επιστραφεί περίπου 21 δισ. ευρώ.
